Strona:J. Grabiec - Powstanie Styczniowe 1863—1864.djvu/132

 W walce tej żywioł polski był pewien poparcia całej Europy, z którą Polskę łączyła jedność kultury, zagrożonej na olbrzymiej przestrzeni ziem litewskich i ruskich. Niestety, pomoc ta była mniej, niż niedostateczna.
 Rosja, aczkolwiek obrażona do głębi odrzuceniem amnestji przez powstańców w Polsce i ośmielona nieco umiarkowaniem not, wręczonych przez ambasadorów Francji, Anglji i Austrji 17 kwietnia, czuła się jednak zaszachowaną mocno przez wybuch powstania na Litwie i Rusi. Żywioł polski — zdawało się — już złamany tam zupełnie, demonstrował zbrojno na hasło dane z Paryża — narówni z Królestwem.
 Wprawdzie szlacheckie powstanie na Ukrainie i kresach zostało zdławione przez miejscową ludność prawosławną, wprawdzie na Litwie powstańcy ponosili klęski, a jednak pokój tam przywrócony nie został. Katolicka Litwa i katolicka Białoruś — nie dały się przeciwko polskości poruszyć. Co więcej, chłop żmudzki z kosą w ręku walczył w szeregach Dołęgi, ks. Mackiewicza, lub tworzył własnych wodzów: Łukaszunasza, Pujdaka, Gugesa i tylu innych. Ostrożny więc kanclerz rosyjski postanowił działać na zwłokę, korzystając z łagodnej treści not dyplomatycznych. Z not tych bowiem tylko angielska przypominała warunki Kongresu Wiedeńskiego i oskarżała carat, wyrażając zresztą nadzieję, że Rosja „postąpi w sposób taki, aby pokój mógł być przywrócony Polakom i oparty na trwałych podstawach“, a dwie inne mówiły jedynie o potrzebie uspokojenia ogarniętej rewolucyjną agitacją Polski. W początkach też kanclerz starał się być ustępliwym, zwłaszcza, że w sprawie polskiej odezwały się i Włochy.
 Odpowiedź więc Gorczakowa mocarstwom była bardzo oględna i łagodna.
 W tym samym jednak czasie rząd rosyjski zaczął przygotowywać naród i wojsko do możliwej wojny, co do której najniedorzeczniejsze wieści chodziły po szpaltach prasy europejskiej. Minister wojny, gien. Milutin, rozpoczął gorączkową pracę nad powiększeniem i reorganizacją armji: arsenały i fabryki amunicji pracowały bez wytchnienia — formowano nowe pułki i baterje, wzmacniano twierdze i wybrzeża, wykończano na gwałt reformowanie uzbrojenia... Równocześnie zaś — za pomocą oddanej rządowi prasy i pewnych kół inteligienckich — zapoczątkowano agitację pomiędzy społeczeństwem przeciwko