Strona:J. Grabiec - Powstanie Styczniowe 1863—1864.djvu/14

chodził poza pojęcie ulg administracyjnych, oświadczając, że Warszawy — nawet dla Konstantynopola — wyrzec się nie może. Napoleon czynił daleko idące ustępstwa, wciąż mając na widoku przedewszystkim przymierze francusko-rosyjskie, co carat bardzo umiejętnie wyzyskiwał na swoją korzyść.
 Widmo tego sojuszu zaniepokoiło nie na żarty rząd austrjacki, który też jeszcze w r. 1860 zapoczątkował zwrot w sprawie polskiej. Umiarkowane żądanie autonomji Galicji, które wystawiła opinja publiczna, zostało uwzględnione. Język polski zaprowadzono w szkole, urzędach i sądownictwie, a reformujący Austrję hr. Agenor Gołuchowski nie wahał się nawet, bardzo co prawda ostrożnie, zawierać rokowań bezpośrednio z Czartoryskimi. Zaproponował on mianowicie za pośrednictwem ks. Władysława Czartoryskiego — Napoleonowi — układy między obu cesarzami i z udziałem swoim, jako reprezentanta narodu polskiego, w sprawie polskiej.
 Radykalnym rozwiązaniem sprawy polskiej, jako europejskiej, miało być utworzenie niepodległej Polski z Królestwa Polskiego, zjednoczonego z Galicją, złożonej, a tworzącej secundogeniturę w domu Habsburgów. Za utratę Galicji, oraz ustąpienie przy tej sposobności Wenecji Włochom, Austrja wymawiała sobie przyłączenie Bośni i Hercegowiny. Odkrywając te plany przed ks. Władysławem Czartoryskim, hr. Gołuchowski jednocześnie przez niego zapewniał o najlepszych chęciach dla Polaków cesarza Franciszka Józefa, oraz o sprzyjaniu temu programowi wpływowych kół austrjackich.
 Cesarz Napoleon jednak, powiadomiony przez Czartoryskiego o tej rozmowie, i o propozycjach austrjackich, odrzucił bezwzględnie wszelką myśl wznowienia sojuszu z Austrją. Całkowicie bowiem w tym czasie polityka jego tkwiła w usuwaniu przeszkód dla sojuszu z Rosją, która wchodziła na drogę reform, a będąc osłabioną po nieszczęśliwej wojnie, łatwiej, niż kiedyindziej, szła na ugodę.
 Wiele również dobrego zrobiło Polsce to osłabienie Rosji po wojnie krymskiej. Stary mikołajewski porządek zbankrutował zupełnie, a nowy system rządów jeszcze się nie ustalił. Następca Mikołaja, car Aleksander II, rozpoczął okres ulg w ciężkim systemie rządów swego ojca. Złagodzono cenzurę, umożliwiono wyjazdy zagranicę, ułatwiano naukę, a wreszcie wydana została amnestja, dzięki której koło