Strona:J. Grabiec - Powstanie Styczniowe 1863—1864.djvu/149

Janowskiego, wraz z ekspedyturą, która funkcjonowała znakomicie, angażując do swych usług urzędników kolei, poczty, biur wszelakich i urządzając biura porozumiewawcze w sklepach, urzędach prywatnych i t. d. Ekspedyturę długi czas prowadził Roman Żuliński.
 Rząd Narodowy był jakby instytucją centralną dla Wydziałów, zawiadujących poszczególnemi stronami ruchu. Dyrektorami poszczególnych wydziałów (każdy wydział składał się z dyrektora, 2 sekretarzy i kilku referentów), między innemi byli tu czynni dłużej: zdolny kierownik polityki zagranicznej powstania, mecenas Henryk Krajewski, profesorowie Szkoły Głównej: Stosław Łaguna i Włodzimierz Dybek, finansiści: Henryk Wohl i Dyonizy Skarżyński, dalej — Rafał Krajewski, podpułkownik gieneralnego sztabu Gałęzowski, kapitan wojsk francuskich — Dembiński — (Eug. Kaczkowski).
 Dwie ostoje Rządu Narodowego: prasa i finanse były zorganizowane wzorowo. Wydziałem prasy po ucieczce w końcu maja za granicę Gillera kierowali: Stanisław Krzemiński, Edward Siwiński i Przybylski. Tajnemi drukarniami zawiadywał współpracownik „Gazety Polskiej“, Wagner. Referentem prasy krajowej był młody literat — późniejszy krytyk — Wł. Bogusławski, zagranicznej — urzędnik kancelarji dyplomatycznej namiestnika — Radomiński.
 Finansowość powstania załatwiała się poważnie przez bank Kronenberga za pośrednictwem Ruprechta i Wohla. Kasjerem Rządu Narodowego przez długi czas był kasjer Banku Polskiego, przechowujący tam gotówkę rządu — Ilnicki.
 Opieką nad więźniami politycznymi, ich rodzinami, oraz rodzinami powstańców zajmowała się Rada Opiekuńcza oraz przeróżne: „koła pań“ „piątki“, „pomoce“ „kumy“ i t. p. Między najczynniejszemi pracownicami na tym polu były: Narcyza Żmichowska, Paulina Krakowowa, Seweryna Pruszakowa, Heyrychówny i w. in.
 Prowincja podzielona była na województwa z cywilnymi wojewodami lub wojewódzkimi na czele, oraz naczelnikami sił zbrojnych. Województwa dzieliły się na powiaty, te zaś na miasta i wsie. Na czele organizacji lokalnych stali naczelnicy: powiatu, wsi, lub miasta. Wojewodami byli ludzie, otoczeni szacunkiem powszechnym i szczerze oddani sprawie narodowej. Wojewoda podlaski, Rawicz, powieszony w jesieni — nawet