Strona:J. Grabiec - Powstanie Styczniowe 1863—1864.djvu/193

X. UPADEK RUCHU NARODOWEGO.

Po uwięzieniu Trauguta. Ostatni Rząd Narodowy. Jego działalność. Próby agitacji wśród ludu. Emigracja. Ks. Adam Sapieha. Jan Kurzyna. Układy z rewolucją europejską. Plany emigracji — wywołania rewolucji ogólno-europejakiej. Uchwała rady wojennej i protesty Guttry’ego. Stan kraju. Resztki oddziałów zbrojnych. Likwidacja Organizacji cywilnej. Aleksander Waszkowski i Ks. Brzózka. Stan rzeczy w Galicji i Zaborze pruskim. Likwidacja organizacji na Litwie, w Poznańskiem i Galicji. Represje austriackie. Proces Polaków w Berlinie. Okrucieństwa Moskwy. Sądy i wyroki. Kary. Cierpienia zesłańców. Sprawa Rządu Narodowego — Trauguta i towarzyszy. Egzekucja 5-go sierpnia. Polityka Rosji. Zamach na szkolnictwo. Likwidacja Rządu Narodowego. Protesty na emigracji. Ujęcie Waszkowskiego. Śmierć Kurzyny. Aresztowanie Sawy, Daniłowskiego i towarzyszy. Egzekucja ks. Brzózki.

 Z aresztowaniem Trauguta znikł człowiek niezłomnej woli, żelaznej energji i wielkiego poświęcenia, w którego mocnej dłoni ster powstania spoczywał już od pół roku. Trudne jednak i niebezpieczne to stanowisko nie było długo opróżnione. Pieczęcie i najważniejsze papiery, ocalone przez Kirkorową, już w kilka dni po aresztowaniu Dyktatora dostały się w ręce jednego z ocalonych urzędników Sekretarjatu Stanu, a ten natychmiast zaprosił do objęcia rządów i zorganizowania nowej władzy powstańczej przewodniczącego w „Kole Rewolucyjnem“ — Bronisława Brzezińskiego. Nie było to łatwe zadanie. Organizacja Narodowa, rozbita nieomal zupełnie aresztami, nie odpowiadała nawet w drobnej części swemu przeznaczeniu. Organizację miejską na gwałt reformował i z olbrzymiemi trudnościami uzupełniał naczelnik miasta, energiczny Waszkowski, komunikacja z prowincją i emigracją była utrudniona do ostatecznych granic i nad wyraz nieregularna.
 Wszystkie te jednak trudności, ani wzgląd na własne, mocno rozwijającą się gruźlicą nadszarpnięte zdrowie, nie odstraszyły Brzezińskiego. Dzielny spiskowiec natychmiast po wezwaniu z pomocą St. Krzemińskiego i kilku kolegów z „Koła“ stworzył nowy i ostatni już Rząd Narodowy.