Strona:J. Grabiec - Sto lat walki o prawa Królestwa Polskiego 1815—1915.pdf/18

nej próby załatania spraw polskich za pomocą autonomii administracyjnej, Carat zdecydował się przyjąć punkt widzenia Margrabiego. W czerwcu 1862 r. zapoczątkowano, połowicznie zresztą i nieszczerze, przywrócenie stosunków przedlistopadowych w Królestwie Polskiem, powierzając dokonanie tego stopniowe W. Ks. Konstantemu oraz Wielopolskiemu, jako naczelnikowi rządu cywilnego, jedynym osobistościom rządowym, wiążącym według nowego ustroju Królestwo Polskie z Rosyą.
 Ówczesny jednak kryzys sprawy polskiej zbyt ostre przybrał kształty, ażeby mogły się zjawić warunki dla kompromisu polsko-rosyjskiego. Rosya wyraźnie zaznaczała swoje tendencye co do polskości na Litwie i Rusi, natomiast w Galicyi już zasiadał Sejm polski i Polak Gołuchowski reformował Austryę w duchu wręcz przeciwnym temu, który stworzył ohydę roku 1861. Wielopolski zbyt mało miał szans na to, ażeby stać się skuteczną kontrminą rosyjską przeciw Gołuchowskiemu, a zbyt późno przychodził, aby mógł, jako oświecony absolutysta, osadzić mocną ręką wzburzone żywioły w Królestwie. Stan zresztą międzynarodowych stosunków w Europie — przypomnimy, że było to bezpośrednio po Solferino, a przed Düppel, Sadową i Sedanem — napięcie idei narodowej i ten nastrój przedburzowy, jaki się zawsze instyktownie wyczuwa, kazały w przewidywaniu wojny europejskiej społeczeństwu naszemu sprzyjać tak na emigracyi popularnym hasłom restytucyjnym w granicach 1772 roku, niż krępować się „instytucyami, przez Najaśniejszego Cesarza i Króla Aleksandra I nadanemi“. Trudno zresztą było powoływać się za przykładem Margrabiego na „Traktaty Wiedeńskie“ pokoleniu, które bądź działało samo podczas niweczącej owe „Traktaty“ — Wiosny ludów w 1848 roku, bądź też pod jej wpływem wzrosło i wychowywało się. — Niezdarna taktyka Margrabiego dokonała reszty. Wybucha powstanie Styczniowe — zbrojna demonstracya za niepodległością narodu i wskrzeszeniem Polski w granicach przedrozbiorowych, której celem jedynym było przetrwać do wybuchu wojny powszechnej w Europie.