Strona:J. I. Kraszewski - Nowe studja literackie T.II.djvu/184

180

czy odłamki; buduje z gruzów. Ale pisarz chcący wystawić daną epokę, jeśli dla fantazij swéj pofałszuje fakta, nie będzie się pilnować skazówek historycznych, narazi się nawet na nieprawdę artystyczną. Z tego względu poznanie historyczne głębokie wszystkiego co się odnosi do epoki danéj, do obyczajów, wypadków, ludzi i t. d. jest niezbędnym warunkiem, nawet dla pisarza — artysty.
 Tym sposobem przysposobiwszy się autor, starać się powinien dopiéro poetycznie otworzyć epokę, najwybitniejszemi rysy. Nie pojmujemy aby na téj drodze historja mogła mu być na przeszkodzie, i aby dla ulżenia sobie, potrzebował ją wykręcać. Niéma nic, nawet w święcie sztuki, prawdziwszego nad prawdę — oddalenie się od niéj, odstąpienie jéj, czuć będzie fałszem.
 Czego więc pilnować powinien pisarz historycznego romansu? — Postawiony między dwoma koniecznościami, — nie fałszowania historij i zaspokojenia wymagań sztuki;, gdy prawda dziejowa za wielką lub za małą dla niego i dla sztuki, gdy dotaczanie wątku urwanego niebezpieczne, jak ma sobie postąpić? Odpowiedział na to zadanie, w historycznych swych romansów obiorze przedmiotu, E. Tarsza. Sposób