bo tryb życia człowieka zależy głównie od warunków geograficznych, a instynktowe usposobienie do działalności wzrasta wraz z szerokością, pod jaką mieszka. Pod równikiem nie ma on chęci do działania, ponieważ względy filozoficzne i klimatyczne sprawiają, że najmilszym dla niego jest spokój. Formuła filozoficzna, która na gorących równinach Hindostanu kształtuje życie spokoju i ciszy, zostanie pojętą pod hartującym klimatem Europy jako życie czynne. Tak w czasach późniejszych mnich afrykański, chętnie wmawiając w siebie, że wszelkie porywanie się do poprawiania przyrody jest buntem przeciwko opatrzności Bożéj, spędzał swe nieużyteczne życie na pleceniu mat i koszów, lub na samotném rozmyślaniu w pieczarach pusty
ni Tebaidy; ale mnich europejski zabrał się do pracy rolniczej i działalności społecznej, a przez to niemało przyczynił się do ucywilizowania Francyi, Niemiec i Anglii. To wszystko prowadzi, przy właściwém rozumieniu rzeczy, do wniosku, iż ludzkie życie w całéj swéj
rozmaitości jest z góry zakreśloném i zależném od warunków pierwotnych, które we wszystkich krajach i klimatach co do istoty swojej są jednakowe.
