ruchu, gdyż część jeg o północna podnosi się stopniowo nad morzem na 4 przeszło stopy w ciągu stulecia. Wznoszenie się to zostało dostrzeżoném na przestrzeni kilkuset mil i wzrasta ku północy. Przeciwnie, kończyna południowa podlega powolnemu obniżaniu się.
Te ruchy powolne są tylko dalszym ciągiem processu, który odbywał się od nieoznaczonych czasów. Od okresu trzeciorzędowego wzniosły się nad morzem dwie trzecie Europy. Brzeg Norwegii podniósł się na 600 stóp, Alpy wysunęły się na 2,000 do 3,000, Appeniny na 1,000 do 2,000. Tym sposobem okolica pomiędzy Górą Białą (Montblanc) a Wiedniem została wyniesioną już po napełnieniu mórz przyległych zwierzętami, dziś istniejącemi. Interesa i zatrudnienia człowieka są tak ściśle związane z gruntem, że niepodobna, by jakiekolwiek przemiany na wielką skalę mogły się dokonać bez szybkiego oddziałania na odpowiednie wypadki polityczne.
W okresie najdawniejszym w Europie ukazuje się oczom naszym ludność dwojaka. Kolumna Indo-Germanów weszła do niéj od wschodu i rozdzieliła napotykanych tubylców na dwie części, pędząc jednych na północ, drugich ku północo-zachodowi. Pierwotne te plemiona ze względów fizyjologicznych zdradzają pochodzenie mongolskie; a nadto istnieją wskazówki wielkiéj wagi, że same one w czasach starożytnych były przybłędami, którzy, wyszedłszy z siedzib swoich z Azyi, napadli i wypchnęli właściwych autochtonów Europy. Lecz usuwając to nawet na stronę, mamy zawsze, jako punkt wyjścia, ludność barbarzyńską, wierzącą w czary i w wielu miejscowościach niewątpliwie ludożerczą, utrzymującą życie w środkowych i północnych częściach Europy z trudnością, z powodu surowości klimatu. Na południu odpowiedniejsze warunki ułatwiły początkowanie cywilizacyi, któréj szczątkami, napotykanemi tu i owdzie, są może niezgrabne budowle cyklopiczne, jak naprzykład: zwaliska Orchomenu, lwia ulica w Mycenach, tunel pod jeziorem Kopais.
W jakim czasie dokonała swego napadu kolumna Indo-Germańska? nie podobna oznaczyć. Słowniki ludów europejskich, do których po dowody udawać się musimy, naprowadzają nas na wniosek, że stan cywilizacyi tego ludu zdobywczego nie był zbyt posunięty. Byli oni obeznani z użytkiem zwierząt domowych, narzędzi rolniczych, wozów i jarzeni; posiadali też łodzie, rudle, wiosła, lecz nie znali poruszeń okrętu żaglowego. W tych wnioskach, zdaje się, utwierdza nas ten fakt, że wyrazy oznaczające: łódź, rudel, wiosło są spólne językom rozmaitych odrośli szczepu, jakkolwiek za-
