przez Apollina; o ludziach spiżowych, utworze Hefesta, którzy stali na brzegu Krety i ciskali ogromne głazy kamienne, gdy koło nich płynęli; o walce z nimi i bezpiecznym powrocie do Jolku; nareszcie o przeniesieniu ich okrętu do nieba przez boginię Atenę.
Oto są niektóre wypadki z téj sławnéj podróży, któréj dzieje zachwycały całą Grecyję pierwéj nim Odyssea napisaną została. Brak mi miejsca do opowiadania cudów, które służyły do przyozdobienia geografii owoczesnéj. Na północy znajdowała się rozkoszna kraina Hyperboreów po za strefą zimy; na zachodzie — ogrody Hesperyd, gdzie rosły złote jabłka; na wschodzie gaje i miejsce tańców dla słońca; na południu ziemia wolnych od wszelkiéj nagany Etyjopów, gdzie zstępowali zwykle bogowie. Nawet na morzu Śródziemném Syreny wabiły tych co przebywali okolicę dzisiejszego Neapolu; w pobliżu znajdowały się Scylla i Charybda; w Sycylii mieszkali jednoocy Cyklopowie i ludożerczy Lestrygoni. Na wyspie Erytei trójgłowy olbrzym Geryon pasał swe woły razem z psem dwugłowym. Nie potrzebuję mówić o zjadaczach lotusu, które to jadło sprowadzało zapomnienie o kraju ojczystym; o pływającéj wyspie Eola; o szczęśliwych polach, na których pasły się konie słońca; o wołach i psach nieśmiertelnego rodu, o hydrach, gorgonach, chimerach; o latającym człowieku Dedalu i spiżowej wieży, gdzie więzioną była Danae. Nie było rzeki lub jaskini, któraby nie miała swego genijusza; żadnéj wyspy, żadnego przylądka bez jakiejś legendy.
Wywołując te starożytne myty, niepodobna nie powziąć przekonania, iż większa część ich jest prawdziwie krajowa, jest istnie europejskiego pochodzenia. Nasienie mogło być przyniesioném z Azyi, jak twierdzą filologowie porównawczy, lecz wykiełkowało ono i rozwinęło się wspaniale pod niebem Europy.
Z legend niektóre wcale nie przypadają do mniemanego źródła wschodniego; w ich barbarzyńskim i nieokrzesanym charakterze odbija się stan Europy. Obraza przez Kronosa ojcu jego Uranusowi domierzona zdradza dzikość owych czasów; historyja o Dyjonizie służy za wskazówkę wykradania ludzi i korsarstwa; porwanie Europy i Heleny świadczy o uwodzeniu kobiét. Uczta, na któréj podanym był Itys, utwierdza nas w przekonaniu, że kannibalizm był praktykowany; pogróżka Laomedona, że sprzeda Posejdona i Apollina w niewolę, okazuje, jakim sposobem można było zdobywać sobie pracę przymusową. Wielożeństwo niektórych bohaterów objawia się częstokroć w formie najgorszéj, bo poślubienia siostry — zbrodnia popełniana
