ważniają one czci ludzi ubóstwionych, ani obrazów ani żadnych form widzialnych. Przyjmują cześć duchów podrzędnych, jak np. planet, lub pół-bogów zamieszkujących w powietrzu, wodach i lasach; pół-bogi te podlegają śmierci. Zaszczepiają miłość powszechną, miłość nawet dla wroga: „drzewo nie usuwa cienia swego z nad głowy drwala.“ Modlitwy mają być odmawiane trzy razy dziennie: zrana, w południe i wieczorem; nakazane posty i zmywania się przed jedzeniem; ofiary przy nabożeństwie składają się z kwiatów, owoców i pieniędzy. Jeśli spojrzymy na całość, to dążność ich religijna jest samolubna: na czele umieszczają niższe pobudki i szukają zaspokojenia popędów zwierzęcych do jadła, rozkoszy dostatku. Nie podbudzają bynajmniéj ducha prozelityzmu, przyjmują raczéj zasadę, że wszystkie religije muszą być zarówno miłemi Bogu, bo jeśliby inaczéj było, ustanowiłby on jedyną wiarę, a przy wszechmocności jego, żadna inna wiara nie zdołałaby odnieść przewagi. Nie zawierają żadnego upoważnienia do podziału na kasty, które zapewne wytworzyły się z potrzeb poprzednich podbojów, ale też postawiły wiekuistą zaporę do wszelkiego postępu społecznego, przez utrzymywanie każdéj klasy społecznéj w stanie nieruchomym oraz przez skupienie wiedzy i władzy w ręku hijerarchii. Ani w Wedach, ani w całéj literaturze Indyjskiej, jak powiadają, nie masz ani jednego ustępu, któryby wyrażał zamiłowanie wolności. Azyjanie nie rozumieją jéj. Zważyli oni wolność i bezpieczeństwo; rozmyślnie woleli wybrać sobie to ostatnie, pozostawiając Europie wzdychać za pierwszą. Wolność ocenia się tylko w życiu czynnem; lecz życie azyjatyckie jest z gruntu bierne, a wszystkie życzenia kierują się ku spokojności. Niektórzy twierdzili, iż niedołęztwo takie wynika z braku prawdziwie umiarkowanéj strefy na całym lądzie, i że tu od wieków ludy słabe stykały się z ludami silnemi, a tym sposobem wygasły wszelkie zawiedzione pragnienia swobody osobistej. Lecz narody, odcięte od morza, lub przyjmujące za dogmat, że podróż po niem jest grzechem, nie mogą nigdy wolności zrozumieć. Z ogólnéj treści Wed widać, że położenie kobiety nie było tak ścieśnionem, jak w czasach późniejszych, oraz że jednożeństwo było stanem zwyczajnym. Z powodu obszerności tych dzieł, rozmaitości dat i autorów, nie jest rzeczą łatwą wyciągnąć z nich zasady konsekwentne, tém bardziej, iż części ich nie mają związku, a kompletne kopije są bardzo rzadkie. Ulegały one uszkodzeniom i poprawkom do tego stopnia, że wynikły ważne sprzeczności.
W Ustawach Menu — jestto kodeks praw cywilnych i religijnych, spisany około IX wieku przed Chr., chociaż no-
