ków
politykę wszystkich dawnych dynastyj i nadał piérwszy wielki popęd umysłowemu życiu Europy przez otworzenie portów egipskich oraz przez uprzystępnienie kraju swego dla jasnookich i rudowłosych barbarzyńców Północy.
Nie podobna dostatecznie podnieść wpływ tego wypadku na postęp Europy.
Niezmierne rozszerzenie handlu greckiego przy żądaniu produktów Euxynu i morza Śródziemnego było jeszcze najmniejszą częścią tych korzyści. Co do samego Egiptu, sprowadziło to zupełną zmianę w polityce, tak wewnętrznéj jak i zagranicznéj. Pod piérwszym względem używanie najemników było przyczyną wychodźtwa całéj kasty wojowników; pod drugim zaś względem rzeczy przyszły do tego stanu, iż Egipt musiał stać się państwem morskiém, jeżeli chciał dłużéj istnieć. Położenie jego geograficzne do celów handlowych było wyborne: z morzem Czerwoném od wschodu i Śródziemném od północy był on przyrodzoną przystanią pomiędzy Europą i Azyją, jak to się pokazało na rozkwicie Alexandryi w czasach późniejszych. Ale téż ważne przeszkody stawały na drodze do zdobycia potęgi morskiéj. W kraju nie rosły żadne drzewa zdatne do budowania okrętów, — zaledwo można było znaleźć tyle, co potrzeba na budowanie domów i trumien dla zmarłych. Dawni Egipcyjanie, tak jak Hindusi, czuli obawę religijną do morza, lecz na odosobnienie ich niemało może wpływał brak materyjału budulcowego do okrętów. Może Egipt bywał zmuszony wchodzić na drogę podbojów zagranicznych, by posiąść za jakąbądź cenę leśne prowincyje Syryi.
Ta właśnie nagląca konieczność popchnęła go do starcia z królami Mezopotamii i pociągnęła w szeregu swych następstw oblężenia, burzenia i niewole Jerozolimy, która była stolicą małego państwa, leżącego na drodze pomiędzy walczącemi mocarstwami i kolejno napastowanego przez nie. Co do konieczności takiego kierunku polityki królów egipskich nie potrzeba lepszego dowodu nad ten fakt, że nawet Psammetyk prowadził dalej oblężenie Azotu w ciągu 29 lat
i że syn jego Nechao otworzył znowu kanał pomiędzy Bubastis a morzem Czerwoném przy m. Suez — był on tak szeroki, że dwa okręty mogły iść obok — i gdy kapłani, przez obawę osłabienia kraju pod względem strategicznym opierali się temu otwarciu, spróbował opłynąć Afrykę i to mu się rzeczywiście udało. W owych czasach wyprawy podobne były przedsiębrane nie z prostéj ciekawości. Jeżeli monarcha ten wyprawił téż badaczy do wykrycia źródeł Nilu i przyczyn jego wylewów, niewąt-
