Strona:J. W. Draper - Dzieje stosunku wiary do rozumu.djvu/175

wrażeniami; ulega wpływowi doświadczenia; postępowaniu jego przewodniczy rozum.
 Najważniejszym postępem u zwierzęcia jest nabycie zdolności udzielania innym istotom tegoż gatunku zapasu wrażeń, nagromadzonych w jego ośrodkach nerwowych. Oznacza to rozszerzenie życia pojedynczego na społeczne, będąc niezbędnym tego ostatniego warunkiem. U owadów doskonalszych odbywa się to zapomocą dotykania różkami, u ludzi za pośrednictwem mowy. Ludzkość w dobie starożytnej, będąc jeszcze dziką, posiadała możność udzielania innym wiadomości tylko drogą rozmowy. Jednakże czyny i myśli jednego pokolenia mogły być przekazywane drugiemu i wpływać znowu na jego czyny i myśli.
 Ale tradycya ma swe granice. Władza mowy umożebnia społeczność, ale nie więcej.
 Nie bez zajęcia śledzimy postępy rozwoju tej zdolności. Wynalezienie sztuki pisania nadało rozległość i trwałość przechowywaniu i zapamiętywaniu wrażeń. Kiedy dotychczas skupiały się one w mózgu jednego człowieka, teraz mogła się udzielać całemu rodowi ludzkiemn i utrwalać na wieki. Teraz już staje się możebną cywilizacya, bo ta nie może istnieć bez pisma, czy też w ogóle bez sposobów zapamiętywania przeszłości.
 Z tego więc psychologicznego stanowiska zrozumiemy doniosłość wynalazku druku, tego przyśpieszonego pisma, co wzmagając szybkość rozle-