Strona:Jakob Wassermann - Dziecię Europy.djvu/17

 Historja Renaty Fuchs maluje świat literacki, oglądany przez pryzmat udręczonej duszy. Autor ukazuje tu nam świat zakłamany, pozbawiony niewinności ducha, brak dyscypliny moralnej, brutalność, trzeźwość, oderwanie życia od gruntu zasad moralnych, wreszcie tę połowiczną kulturalność, która jest powodem rozbicia losu bohaterki. Ale jej dusza odradza się i rośnie, góruje nad tymi, ku którym pociągnęły ją obłędne sympatje, albowiem posiada zalety, których tamtym brakło — przedewszystkiem szczerość i prostotę.
 Moloch (1903) jest co do formy zwycięzkim krokiem artysty ku plastyce.
 Aleksander w Babilonie (1905) znamionuje dalszy etap w rozwoju plastyki artystycznej. Autor wyczarował tu z dziejów przedziwną tragedję duszy Aleksandra Wielkiego, rozkoszującej się snem nieśmiertelności.
 Kacper Hauser, czyli „Ociężałość serc“ (Dziecię Europy) — najdojrzalsze z dzieł Wassermanna, powstałych w pierwszej epoce jego twórczości ukazało się w r. 1908, Sam poeta opowiada, przez ile mąk twórczych przeszedł, ile razy porzucał pracę bezsilny i wątpiący o sobie, zanim dręczący jego wyobraźnię obraz norymberskiego znajdka, poprostu niespodzianie wyrósł.
 Wassermann twierdzi, że w dziele o losach Hausera wykonał swój wielki zmysł twórczy: pokazania, jak ludzie najrozmaitszego typu i stopnia rozwoju duchowego „najbardziej surowi i najsubtelniejsi“, najmita, filozof, karjerzysta, apostoł, pedagog, jednakowo tępo i bezradnie stają wobec fenomenu niewinności duszy ludzkiej, nie będąc w stanie go zrozumieć. Pragną go naprawiać, prostować, zgładzić, zniszczyć, nie będąc w stanie dopatrzeć się w zjawisku tego, czem jest ono w istocie jedynego niezmąconego obrazu Boskości“, Kacpra Hausera zabijają wszyscy — nietylko ten, co wymierzył weń zabójcze narzędzie; morduje go każdy na inny sposób, niszczą wszyscy, tak samo kochający, jak i nienawidzący. W dziele tem Wassermann dał nam