Strona:Jakub Glass - Stan prawny kościołów ewangelickich.pdf/11

 Szczególnie dotkliwie ustawa z r. 1849 ograniczyła pierwiastek synodalny. Na mocy § 145 ustawy, na synod, czyli na ogólną duchowną naradę, mieli się zbierać jedynie duchowni każdej djecezji. Jednakże stosownie do postanowienia Komitetu do spraw Królestwa Polskiego, zatwierdzonego d. 1 maja r. 1879 (Godlewski, 1879, II, 149), w miejsce § § 145—152 ust. koś. weszły art. 552—557, (według wyd. z r. 1896: art 691—696) ust. wyzn. obc. Zw. Pr. XI, I. Te ostatnie przepisy wprowadzają tak zwany Synod Ewangelicko-Augsburski, czyli ogólną naradę duchowną duchowieństwa całego okręgu konsystorskiego, a zatem całego Królestwa Polskiego. Synody te, od r. 1891 corocznie pod przewodnictwem Superintendenta Jeneralnego odbywane, mające na celu naradę nad stanem religijnym parafji, nad kwestjami z zakresu teologji, z drugiej strony nad potrzebami gospodarczemi zborów i środkami podniesienia stanu kościołów, odegrały ważną rolę w życiu naszego duchowieństwa.
 Wszelako z jedynym wyjątkiem członków Konsystorza—udziały w Synodzie brać mogli wyłącznie ks. pastorowie, osoby zaś świeckie były z Synodu całkowicie wyłączone. Wprawdzie przewiduje nadto ustawa zwoływanie od czasu do czasu Synodu Generalnego E.-A., a to dla przedstawienia rządowi wiadomości o potrzebach kościoła i dla wskazania środków doskonalszego jego urządzenia (§ 151). Synod jednak taki, który miał się zbierać w Warszawie po uzyskaniu zezwolenia monarchy (§ 155), i miał się składać z jednego członka świeckiego i z jednego członka duchownego z każdej djecezji, oraz z prezesa i wiceprezesa Konsystorza (§ 152), za rządów rosyjskich nigdy zwołany nie został.
 Jeżeli od tych przepisów ustawy przejdziemy do ich wykonania i uprzytomnimy sobie, że świeccy członkowie Konsystorza byli to lojalni urzędnicy rosyjscy, typu działaczy „nadbałtyckich“ przedewszystkiem zaś prezes świecki Konsystorza był to zwykle „pełny jenerał“ rosyjski, dygnitarz carski, nie znający ani języka polskiego, ani stosunków miejscowych, wszelkiej odrębności Królestwa