szumnej deklaracji niemieckiej z dnia 5 listopada r. 1916, która proklamowała niepodległe państwo polskie, należy mieć zawsze na uwadze ów zjazd ewangelicki w rok później przez niemiecką władzę okupacyjną do Łodzi zwołany i przedłożony zjazdowi do uchwalenia projekt statutu organizacyjnego dla ludności ewangelickiej w Polsce.
Wraz z ustąpieniem niemców i uwolnieniem się wyznania ewangelicko-augsburskiego z pod ubliżającej „opieki“ okupantów, w odrodzonem Państwie Polskiem przywróconą została dawna ustawa kościelna z r. 1849, tym razem jednak oczywiście bez owych przykrych niemieckich tendencji ze strony jej wykonawców. Na podstawie tej ustawy funkcjonować zaczął Konsystorz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie, nie tylko w osobach duchownych swych przedstawicieli, ale i w osobach członków świeckich w całym swym składzie polski, usiłujący względem wszystkich współwyznawców stosować zasady ścisłej bezstronności. Konsystorz ten przedewszystkiem wprowadził język polski, jako urzędowy we wszystkich organach zarządu kościoła E.-A. w b. Królestwie.
Polski fakultet teologiczny w Warszawie. Jednym z najważniejszych czynów odnowionego Konsystorza Ew.-A. w Państwie Polskiem była inicjatywa w założeniu polskiego wydziału teologji protestanckiej w stolicy kraju. Przerwana została w ten sposób zależność ewangelików polskich od zagranicy, przedewszystkiem od uniwersytetów niemieckich, i stworzone w kraju ognisko polskiej nauki teologicznej, opartej na Piśmie Świętym w duchu reformacji ognisko, jakiego nigdy nie mieli dawni dysydenci polscy. W ważnej tej sprawie Konsystorz już w czerwcu r. 1919 wystąpił do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z memorjałem, i z początkiem roku kalendarzowego 1921 Wydział teologji ewange-
