w b. Królestwie Polskiem
i na kresach wschodnich.
Skreślenie rysu historycznego zmian kolejnych, jakie przechodziły kościoły ewangelickie, a przedewszystkiem kościół ewangelicko-augsburski w b. Królestwie Polskiem, nie jest rzeczą łatwą. Reformacja polska znalazła swoich dziejopisów w świetnym okresie swego rozwoju — w wieku XVI i w początkach XVII, — znalazła również w okresie swego upadku—przez cały wiek XVII i w wieku XVII aż do panowania Stanisława Augusta. Z chwilą jednakże, gdy okres, że tak powiem, samodzielnego bytowania polskiej reformacji się skończył i dysydenci przez konfederację radomską (1767) i traktat warszawski nabyli pewne prawa obywatelskie i polityczne, zainteresowanie dla sprawy dysydentów w Polsce nie tylko słabnie, ale — zdawałoby się — poprostu gaśnie; wygląda tak, jak gdyby przez swobody, uzyskane pod protektoratem obcych dworów: petersburskiego i berlińskiego, dysydenci raz na zawsze wysunięci byli poza nawias życia polskiego. W każdym razie ani prace naukowe, w rodzaju „Zarysu“ Walerjana Krasińskiego, ani opracowania popularyzacyjne (Chodynicki) dalszym prze-
