Utworzony był nadto od Ministra Łubieńskiego za Księstwa Warszawskiego Konsystorz Reformowany, który wszakże uważany był właściwie za Konsystorz tylko departamentowy, nie zaś krajowy[1].
Odrębne te konsystorze wyznań ewangelickich zostały niespodziewanie połączone w jedną całość. Mianowicie dekret królewski z d. 14/26 kwietnia r. 1828 (Dz. Pr. 12, 43) stanowi, że „w miejsce tymczasowego Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego i Konsystorza Ewangelicko-Reformowanego Departamentu Warszawskiego, będzie jeden Generalny Konsystorz Ewangelicki na całe Królestwo Polskie, który pod wodzą Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego trudnić się będzie tem wszystkiem, co dotyczy dobra Kościołów i szkół wyznawców tak augsburskich, jak i reformowanych“. W Konsystorzu tym zasiadali dwaj prezesowie kolejni, bądź duchownego, bądź świeckiego stanu, po jednym z każdego wyznania, tudzież po trzech radców konsystorjalnych.
Jakie były przyczyny utworzenia jednego wspólnego konsystorza dla „obojga wyznań“, trudno odpowiedzieć. Czy było to echo unji dwóch kościołów, dokonanej przed 11laty w Prusiech przez carskiego teścia, króla pruskiego Fryderyka — Wilhelma III? Sądziłbym, w każdym razie, że nie wchodziły tu w grę względy religijne, ale raczej pobudki natury politycznej, mianowicie chęć zapewnienia przewagi wyznaniu kalwińskiemu, którego wyznawcy rekrutowali się przeważnie z wyższych warstw społecznych, wobec wyznania augsburskiego, do którego należeli głównie wiejscy koloniści niemieccy. Że tak było w rzeczy samej, wnosić można choćby z tego, że pomimo olbrzymiej przewagi wyznania augsburskiego (reformowani stanowili zaledwie 2,1% ogółu ludności ewangelickiej), każde z wyznań miało w Konsystorzu jednakową liczbę przedstawicieli. Nie ulega, zdaje się, wątpliwości, że za rządów Konsystorza Generalnego panował wśród ludności ewan-
- ↑ Wszystkie dane powyższe opierają się na aktach Konsystorza E.-A. w Warszawie
