sady trójdzielności zwrotki[1], nie pozwalają nam odnieść początków naszej pieśni dalej w przeszłość, jak tylko najwyżej do końca w. XIII. Tak więc i językowe i wersyfikacyjne cechy są zgodne przy określaniu czasu, w którym mogły powstać dwie pierwsze zwrotki, stanowiące niegdyś całość pieśni.
Treścią jej jest modlitwa, skierowana w pierwszej zwrotce do Matki Boskiej, w drugiej zaś do dzieciątka Jezus. Ta różność osób, do których modlitwa się zwraca, skłoniła niektórych badaczów do przypuszczenia, że pierwotnie były to dwie pieśni osobne: do Matki Boskiej jedna, do Chrystusa druga, ale pewne podobieństwo w ich budowie uchyla to przypuszczenie i skłania nas do twierdzenia, że była to pieśń jedna i dzieło jednego autora. Od niepamiętnych czasów na Wschodzie i na Zachodzie malowano obrazy, przedstawiające Matkę Boską z dzieciątkiem Jezus na jej ręku, co też łatwo mogło natchnąć średniowiecznego pisarza do ułożenia wierszowanej prośby, skierowanej do Matki i do Syna.
Jak ta prośba pierwotnie brzmiała? Na to pytanie odpowiadano rozmaicie, gdyż dochowane stare odpisy pieśni nie we wszystkich szczegółach zgadzają się z sobą, a ponieważ odpis najstarszy niezupełnie był zrozumiały, przeto nieraz odtwarzano tekst pierwotny, a raczej starano się go odtworzyć drogą porównania różnych tekstów i wybierania z nich tego, co się bardziej któremuś z badaczy podobało. W ostatnich czasach metodę tę odrzucono jako błędną i za najbardziej zbliżoną do pierwotnego uznano tekst najstarszy t. j. krakowski odpis z pierwszych lat wieku XV, starając się na nim samym oprzeć objaśnienia form dawno wyszłych z użycia i wyrażeń, będących dziś już niezupełnie zrozumiałemi. Dlatego też i tutaj podajemy tekst dwu pierwszych zwrotek Bogurodzicy według rp. Jagiellońskiego nr. 1619, czyli wedle odpisu tak zwanego krakowskiego I.
Drugi z kolei tekst pieśni, tak zwany krakowski II (rękopis bibljoteki Jagiellońskiej nr. 408), zawiera w sobie prócz pierwszych dwu także dalsze zwrotki pieśni od trzeciej do
- ↑ Zwrotką trójdzielną nazywamy taką, która dzieli się na trzy części: dwie pierwsze są do siebie podobne, trzecia ma inną budowę. O wersyfikacyjnej stronie Bogurodzicy p. J. Łosia: Wiersze polskie w ich dziejowym rozwoju, 1920, i tegoż: Początki piśmiennictwa polskiego 1922, str. 366—370.
