czternastej, a więc nowych zwrotek 12. Zostały one tu wpisane zapewne w pierwszej połowie w. XV (rękopis ma datę r. 1408, ale ta data do pieśni się nie odnosi). Nadto późniejszych tekstów, napisanych w drugiej połowie lub w końcu w. XV oraz w w. XVI mamy jeszcze 8, które nie zgadzają się z sobą w szczegółowych wyrażeniach, a także pod względem liczby i porządku zwrotek.
Już zwrotki, umieszczone w rp. krakowskim II, poza dwiema pierwszemi, nie mogą być uznane za pieśń jedną, gdyż dzielą się wyraźnie przynajmniej na dwie pieśni. Pierwsza z nich, którą można nazwać pieśnią wielkanocną, składa się ze zwrotki: 3-ej do 7-ej włącznie, po czem następują jeszcze dwie zwrotki, nie wiążące się ściśle ani z poprzedniemi, ani z następnemi, mianowicie ze zwrotkami 10-ą do 14-ej, które stanowią ściślejszą całość, jako pieśń pasyjna. Do niej właśnie z czasem doczepiano różnemi czasy nowe zwrotki luźne czy to ku czci świętych, czy też jako modlitwy, bądźto ogólne, bądź to za króla, i tym sposobem jeśli policzymy wszystkie zwrotki we wszystkich znanych tekstach, otrzymamy ich 24, a w najobszerniejszym tekście, tak zwanym krakowskim III z połowy wieku XVI, znajduje się ich 23; inne teksty obejmują zwrotek od 15 do 19.
Idąc za poglądem Brücknera[1] wyrażonym w Pamiętniku Literackim III, 590—4, bierzemy za najwiarygodniejszy tekst drugi krakowski i zwrotki od 3—14-ej dzielimy na dwie pieśni: zwrotka 3—9 włącznie tworzy pieśń wielkanocną (może dwie ostatnie zwrotki stanowią późniejsze rozszerzenie pieśni), a od zwrotki 10-ej do końca mamy pieśń pasyjną, która jest późniejszego pochodzenia i dlatego zajmuje miejsce ostatnie, jakkolwiek ze względu na treść swoją powinna była poprzedzać pieśń wielkanocną.
Dla przejrzystości drukujemy tekst w ten sposób, że wyróżniamy jego części składowe: I. właściwą pieśń Bogurodzica według rękopisu krakowskiego pierwszego; II. Pieśń wielkanocną i III. Pieśń pasyjną według rękopisu krakowskiego drugiego, wreszcie IV. zwrotki luźne według innych rękopisów.
- ↑ Cała literatura przedmiotu omówiona została w dziele: Jan Łoś: Początki piśmiennictwa polskiego Lwów—Warszawa—Kraków 1922.
