Strona:Jan Biliński-Nauczanie języka polskiego.djvu/021

 Wczytując się w oba te sformułowania celów nauczania w obu różnych typach szkół, spostrzegamy następujące różnice:
 Program gimnazjalny wskazuje wyraźnie, że te 3 klasy są podbudową dalszego kształcenia językowego, że mają w odpowiedni sposób grunt pod przyszłą uprawę przygotować, program zaś szkoły powszechnej liczy się więcej z celami praktycznemi, uważając wykształcenie językowe, w niej zdobyte, w obrębie szkoły za zakończone.
 Z tej różnicy zasadniczej wynikają dalsze:
 Program gimnazjalny, licząc się z materjałem doborowszym, ujmuje cel nauki języka polskiego głębiej i wszechstronniej. Czyni wyraźną różnicę między celami materjalnemi a formalnemi. Na formalne kładzie szczególny nacisk, uważając je za „szczególne zadanie nauczyciela“. Zatem nauka musi być stale prowadzona pod tym kątem, by uczeń nabywał zdolności jasnego i rzeczowego myślenia i wypowiadania swych myśli; ma być nauką logiki, ma tępić werbalizm, czczą paplaninę, wpajać szacunek dla słowa, ma rozwijać samodzielnego pod względem duchowym człowieka, umiejącego dochodzić do własnych, choć skromnych myślowych syntez. Podkreślono z naciskiem dążenie do kultury duchowej, do pogłębienia życia wewnętrznego, nietylko jego czynników intelektualnych, ale przedewszystkiem emocjonalnych; żąda się kształcenia wyobraźni, uczuć i smaku estetycznego.
 W szkole powszechnej cel ten nie występuje w tak wyraźnem sformułowaniu, jest jednak implicite w programie zawarty. Możemy go wyczytać w słowach „rozumienie języka poetyckiego popularnych autorów“ i „wzbudzenie zamiłowania i wyrobienie uzdolnienia do czytania jako środka kształcącego umysł i serce“. Różnica leży w tem, że szkole powszechnej chodzi