Strona:Jan Biliński-Nauczanie języka polskiego.djvu/056

audytorjum. Czasem, szczególnie na lekcji, poświęcone] lekturze, może wystarczyć treściwe i charakterystyczne objaśnienie tytułu, innym razem, zwłaszcza z uczniami starszymi, dobrze będzie z samego początku sformułować konkluzję lekcji, to, do czego ma się dojść, i zaznaczyć etapy drogi, którą mamy przebiec; czasem damy jakieś opowiadanie lekkie, ponętne i sugestywne, a zwykle kilka skoordynowanych pytań, które przypominają wyobrażenia, potrzebne do apercepcji“.
 Zatrzymałem się tak długo nad tą częścią, bo sposób puszczenia w ruch lekcji może stanowić o powodzeniu całości. Tu można zastosować horacjuszowskie: „Dimidium facti, qui coepit, habet“.
 2. Przedstawienie (synteza), to podanie rzeczy nowej. Jest to niejako materjalna część lekcji, w której daje się uczniom pewne fakty, by je później duchowo zasymilowali. Przy ustępie z wypisów będzie to odczytanie z całym aparatem objaśniającym, przy gramatyce — zebranie szeregu przykładów odpowiednio dobranych.
 3. Porównanie (asocjacja, połączenie) wydziela z rzeczy konkretnych, szczegółowych to, co jest wspólne, ogólne. Ta część polega na wykryciu elementów wspólnych.
 4. Uogólnienie (system) formułuje wyniki, tworzy syntezę.
 5. Zastosowanie (metoda) dąży przez ćwiczenie do zamienienia zdobytej wiedzy w umiejętność.
 Weźmy dla przykładu lekcję o okolicznikach sposobu, miejsca i czasu. 1. Nawiązaniem będzie powtórzenie wiadomości o określeniach orzeczenia, 2. Przedstawienie. Uczniowie ze wskazanego ustępu w książce lub z tablicy odczytują zdanie po zdaniu, oznaczając w każdem podmiot rozwinięty i orzeczenie