Strona:Jan Biliński-Nauczanie języka polskiego.djvu/125

jednostronności, jednego sposobu postępowania, jednej tylko drogi, — i to drogi najmniejszego oporu.
 Wymienionemi czterema rodzajami zajmę się pokolei.
 1. Ustęp, pisany w trzeciej osobie, opowiada uczeń w osobie pierwszej jako bezpośredni uczestnik lub jako widz. Przyjmuje na siebie rolę którejkolwiek osoby, — może to być nawet osoba, której w danym ustępie niema, ale która mogłaby być, np.: obawy i nadzieje Wiśniowiecczyka, gdy Skrzetuski wyprawił się do Króla. Tu należy ujmowanie ustępu w dialogi, wprowadzanie zmiany miejsca, czasu, pory roku lub dnia. Jeżeli nauczyciel nastawi się na takie ćwiczenia, będzie o nich pamiętał i pomyśli trochę, to przy każdym niemal ustępie, nasunie mu się jakiś pomysł, który lekcję bardzo urozmaici, wniesie pierwiastek twórczy, zaciekawi uczniów, rozbudzi ich samodzielność. Taka reprodukcja treści jest o wiele owocniejsza, niż zwykłe jej streszczanie. To najlepsze zastosowanie piątego punktu stopni formalnych.
 Dla zilustrowania tego rodzaju ćwiczeń przytoczę kilka przykładów. Czytamy np. z Reitera ustęp o dawnych Słowianach. Zwrócę się do uczniów z wezwaniem: Jesteś Słowianinem z przed tysiąca lat; opowiedz, jak ci upływał dzień? jak spędzałeś dzień świąteczny? (Jest rzeczą jasną, że uczeń musiał opanować szczegóły, zawarte w ustępie.) Wiersz „Korona polska“ (wyjątek z Balladyny) nasunąć może połączony z akcją dialog Lecha z monarchą ze Wschodu; Dziewczynka z zapałkami Andersena da sposobność do takiego ujęcia: Co myśleli krewni dziewczynki, gdy długo nie wracała? Co myśleli, co mówili, gdy dowiedzieli się, że zmarzła? Jak sobie odtworzył jej życie przechodzień, który widział ją zmarzłą? Po przeczytaniu Opisu bitwy pod Chocimem Sienkiewicza każę opowiadać ze stanowiska janczara z przeciwnego obozu, reprodukcją Pani