Strona:Jan Biliński-Nauczanie języka polskiego.djvu/175

czują jakieś charakterystyczne wonie, będą słyszeli tajemnicze szmery itd.
 3. Jak przy ustnych odpowiedziach odrzuciliśmy dosłowną lub prawie dosłowną reprodukcję ustępów, tak samo i tu należy to uznać za bezcelowe. Szczególnie przestrzec należy przed przerabianiem w wypracowaniach piśmiennych wierszy na prozę. Jest mnóstwo tematów o wiele rozsądniejszych, aniżeli mechaniczne przepisywanie już zużytych wyrażeń (zamiast żeby je rzecz sama rodziła), albo szukanie wyrażeń innych niż w książce, a tem samem mniej trafnych.
 Jednak wypisy mogą dostarczać tematów do wypracowań. Na nich uczy się dziecko, jak z gęstwy rzeczy ubocznych wyszukiwać rzecz główną, zasadniczą, główne zdarzenia, uwalniać się od tego, co przypadkowe, nieistotne, czy mniej ważne, iść po myślowo prostej linji. A zatem rozumne streszczanie większych całości — nie bezduszna, machinalna reprodukcja — jest ćwiczeniem bardzo ważnem, kształcącem rozum, równoważącem wypracowania, które rozwijają wyobraźnię.
 Jest rzeczą jasną, że uczeń odrazu takich wypracować nie będzie umiał pisać, trzeba go tego na lekcjach języka polskiego uczyć. Trzeba uczyć rozumnie, twórczo streszczać.
 Zadania takie mogą z biegiem lat rozrastać się, stawać się streszczeniami coraz większych całości, przygotowaniem do poważnej pracy naukowej. W wyższem gimnazjum powinny pojawiać się dość często, jak wogóle w miarę rozwoju uczniów będzie coraz wyraźniejsza tendencja od tematów rozwijających wyobraźnię ku zwracającym się do intelektu.
 Nauczyciel powinien podczas nauki języka polskiego stale pamiętać o wypracowanich piśmiennych, o tem,