Strona:Jan Lam - Idealisci.djvu/110

miłosiernie z nowicyuszów, wybladłych, przedstawiających obraz nędzy i pognębienia największego. To samo dzieje się z miłością. Cierpienie to, przebyte lege artis, sprowadza pewną równowagę między głową a sercem, pewien nawet, że tak powiem, „dobry apetyt moralny“. Wykochawszy się bowiem, człowiek chętniej i żywiej przyjmuje wrażenia zewnętrzne, przetrawia je gruntowniej i ocenia z tą swobodą umysłu, na której polega dobry humor, z najzupełniejszą zaś zimną krwią spogląda na tych, którzy jeszcze nie przecierpieli. I jak są natury tak twarde, że nie dostają mdłości wśród najsroższej walki żywiołów, natury jak gdyby umyślnie stworzone do zatapiania statków nieprzyjacielskich, do wysadzania ich w powietrze itd., tak i na lądzie są istoty z góry zabezpieczone od cierpień, które poważyłem się wprowadzić w paralelę z chorobą morską. Istot takich wszelako nie podobna szukać między szesnastoletniemi pannami, wychowanemi zwłaszcza tak, jak się wychowała Helenka w domu, w którym znalazła macierzyńską opiekę.
 Nie było to wychowanie, w pewnem znaczeniu, modne, chociaż odstępowało znacznie od dawniejszych tradycyj „fortepianu, kadryla i francuzczyzny“. Wiemy już z rozmowy państwa Skryptowiczów, że panny w ich domu uczyły się wiele i systematycznie, co zresztą Bogu dzięki, w ostatnich czasach dość weszło w modę. Oprócz tego czytywały także dużo, po części wprawdzie to co im w ręce wpadło, po części jednakowoż i to, co im podsuwał pan Skryptowicz. Przytem tańczyły, stroiły się, i mogę zapewnić, że najprzyjemniejszej u kobiet wady, to jest pewnej próżności, Helenka posiadała tyle, ile jej koniecznie potrzeba panience i kobiecie. Ale próżność ta niejednakową bywa i w środkach, któremi się posługuje, i w celach, do których zmierza. Jednej potrzeba koronek i jedwabiów, pereł i złota, ażeby zaćmić wszystko naokoło siebie, pobudzić wszystkie kobiety do żółtej zazdrości, a wszystkich mężczyzn do bladej rozpaczy. Inna kontentuje się każdą świeżą i dobrze skrojoną sukienką, a zabójcza wykwintność w tym kierunku nie jest bynajmniej szczytem jej marzeń. Lubi i chce po-