Przedstawiając stulecie szesnaste jako szczyt rozwoju politycznego i kulturalnego dawnej Polski, mamy z kolei odpowiedzieć na pytanie:
stulecie to uważamy za takie?
Dajmy głos znakomitemu historykowi, Szujskiemu, który w swoich Dziejach Polski bardzo poważne podnosi zarzuty co do uważania wieku szesnastego za złoty wiek dziejów Polski. Oto co pisze Szujski w drugim tomie swych Dziejów Polski na stronicy 207: „Nazwa złotego wieku musi mieć pewną słuszność za sobą. Ma ją niezaprzeczenie w porównaniu z innemi epokami. W dziejach takiego państwa jak Polska, w którem wszystko stało istotą a nie formą, ludźmi a nie instytucjami, epoka złota przypada wtenczas, gdy się ludzie najlepiej dobiorą, gdy chwilowa stanie harmonja. Tę chwilową harmonję, świetność, mają czasy obu Zygmuntów. Obaj królowie mądrzy, szlachetni, umiarkowani, wolnomyślni, liczni znakomici senatorowie, oświecona i dzielna szlachta — oto świetność czasów Zygmuntowskich. Unja r. 1569, tolerancja religijna — oto wielkie świadectwa epoce. Wiśniowiec, Orsza, Obertyn, Czaśniki, Uła — oto wielkie jej czyny wojenne. Literatura świetna, znakomici pisarze, bogactwo miast i rozszerzenie się osad wiejskich — oto świetne owoce pokoju. — Co do nauk i oświaty paralela między Polską i zachodem niemało się do postawienia wysoko czasów Zygmuntowskich przyczynia. Niema prawie kierunku wiedzy ludzkiej, którąby w ówczesnej Polsce nie uprawiano. Język ojczysty staje się w krótkim czasie doskonałym piśmiennym językiem. Głębocy myśliciele polityczni, znakomici mówcy świeccy i duchowni jednają Polsce wysoką sławę wykształcenia. Wykształcenie to nie jest wyjątkowem, ale powszechnem, dążenie do oświaty, ruch umysłowy ogromny. Piśmiennictwo staje się potęgą w obywatelskiem życiu. Orzechowski i Modrzewski ruszają całemi zgromadzeniami sejmowemi, pierwszy przez swą wymowę namiętną, drugi przez głębokie swe pisma. Znakomici reformatorowie polscy używają europejskiego rozgłosu. Kopernik zmienia system astronomji”.
