duchowej natury człowieka, t. j. stronę religijną, to obok nich znajdujemy jeszcze takie, które odpowiadały znowu innej stronie duchowości człowieka, a mianowicie chęci zaspokojenia pragnienia i wzbogacenia wiedzy, a przedmiotami do tego służącymi i pod tym względem tworzącymi całkiem odrębny rodzaj ozdoby mieszkania były książki. Już z poprzedniego przedstawienia (§. 4.) wiadomo, że mieszkańcy Nowego Sącza, przy ówczesnych prostaczych stosunkach i troskach o utrzymanie siebie i rodziny, wcale niewiele mieli sposobności i czasu do oddawania się naukom i kształcenia się czytaniem książek; mimo to kilkakroć znajdujemy ich po kilkanaście, a więc może nawet więcej, aniżeli się spodziewać można, a przed pożarem 1611 r. bywało ich niewątpliwie jeszcze więcej i częściej[1]. Książki te, świadczące najlepiej o potrzebach naukowych i kierunku umysłowych ich właścicieli, są treści rozmaitej i pisane w różnych językach: tak raz znajdujemy 13 ksiąg medycznych, z których 11 w języku łacińskim[2]; inny raz ksiąg 17 treści rozmaitej, przeważnie jednak także medycznych, z tych 3 łacińskie, 5 niemieckich, reszta zaś polskie, a oprócz tych wszystkich jeszcze 5 „rejestrowych“, to znaczy ksiąg rachunkowych kupieckich[3]; a znowu inny raz ksiąg 19, z których 5 treści religijnej, w języku polskim, o innych zaś tylko powiedziano: „różnych“ 14[4]. Gdzie książki takie ustawiano, czy była dla nich przeznaczona wyłącznie ubikacya, czy może miały swoją osobną szafę lub czy raczej tylko oparte o ścianę stały na listwie albo na stole: nie powiedziano nigdzie, tylko tyle dowiadujemy się, że w jednym domu po śmierci właściciela spoczywały w skrzynce w komorze na strychu[5], a niezawodnie i w innych tego samego doznały losu[6].
- ↑ Przed pożarem miasta (1611 r.) nierównie więcej bywało książek po domach mieszczańskich. W inwen. Mikoł. Łojka 1576 r. wspomniono ogólnikowo: „Ksiąg pospolitych sztuk 30“. (Act. Scab. T. 16. p. 168).
- ↑ Spis ruchom. An. Gandolfiowej.
- ↑ Testam. Elżb. Pytlikowiczowej.
- ↑ Inwent. Reg. Halinowiczowej.
- ↑ Spis ruchom. An. Gandolfiowej.
- ↑ Dla wyrwania z całkowitego zapomnienia, oraz dla zaspokojenia ciekawości współczesnych a przekazania potomności, jakie to książki stanowiły lekturę ówczesną i przyczyniały się do rozszerzania wiedzy, podaję ich wszystkich tytuły:
1. Leonardi Fuchsii: De historia stirpium. — 2. Galeni Epitome. — 3. O medycynie — stare, niewiadomego autora. — 4. Synonima: Simonis Genuensis. — 5. Galenus, Avicena i Hipokretes. — 6. Hipokrates medicorum. — 7. Guilelmi Rondeletti: Curandi morbos methodus. — 8. De conservanda bona valetudine. — 9. Księga stara; połowica pisana, połowica drukowana. — 10. Figurae Antonii Rampeloi. — 11. Antidotarium Joannis Meznae. — 12. Antonii Misaldi:
