nasze w domach mieszczańskich przytaczają, były wcale liczne i dadzą się podzielić na 4 rodzaje, a mianowicie: a) na broń palną; b) broń pociskową; c) broń do pchnięcia, i d) broń sieczną.
a) Broń palna, jako dalekonośna i najskuteczniejsza, jest też (obok siecznej) najliczniej reprezentowaną i znajdujemy jej aż 7 gatunków. Pierwsze miejsce co do liczby zajmuje muszkiet (wł. moschetto), była to strzelba podobna do piechotnej broni, ale większa, używana do baszt i murów fortecznych, stąd też także niekiedy nazywany „murowy“[1]; muszkiety bywały dwojakie: „z zamkiem“, jakto raz o jednym wyraźnie czytamy, z czego też oczywisty wniosek, iż musiały być także inne „bez zamka“. — 2) Pułhak był to także gatunek muszkietu spiżowego, lecz mniejszego kalibru, służący głównie dla miejskich ludzi, strzelba huczliwa, dlatego też także nazywana inaczej „bombarda“, choć ta ostatnia nazwa w spisach naszych nie przychodzi nigdzie. Pułhaków znajdujemy niekiedy u jednego właściciela pod kilka (aż 4), a między nimi takie, które już w r. 1636 uchodziły za „staroświeckie“[2]. — 3) Samopał albo kobyła, jak wyraźnie obie te nazwy przytacza jeden z inwentarzy[3], była to strzelba duża, długa, lecz należąca już do dawnych gatunków broni palnej; tych także miewano po kilka (2). — 4) Rusznica także „rucznica“ (od „ręka“; horw. „orusznica“) był to rodzaj ręcznej strzelby z większym otworem, bez krzosu; tych znajdujemy dwa gatunki, a mianowicie: rusznica zwykła, wojskowa; a drugi: rusznica myśliwska na ptaki, dlatego także nazywana „ptasia“ lub „ptasza“. — 5) Krzoska, była to natomiast strzelba krzesząca czyli z krzesiwem, z zamkiem; tych znajdujemy także w jednym domu po kilka (2), ale dziwnym trafem „bez zamków“[4], a więc widocznie zepsute. — 6) Karabin (wł. carabino), tak nazywała się zwyczajna broń kawaleryjska, znacznie krótsza od piechotnej: stąd też pochodzi, że znajdujemy ich niekiedy po parze[5], niezawodnie dla przymocowania ich po obu bokach konia. — 7) Pistolet, krótka ręczna strzelba, wówczas jednak znacznie dłuższa od dzisiejszych; tych miewano także niekiedy po kilka (3).
Tak karabiny, jak i pistolety znajdują się czasem przytoczone wraz z należącemi do nich „olstrami“ (d. sas. Holster), t. j. skórzanymi futerałami, które przeważnie jednak służyły dla jeźdźca do
