Quadragesimalibus Polonicis, de Passione D. N. J. Christi, et Compassione B. V. Mariae“.[1] Tenże autor przytacza dekret synodu Wileńskiego z r. 1717, z którego wypływa, że śpiew ludu ograniczał się na czas „ante Sacrum Summum“. Że już na początku XVII. wieku zakradały się nadużycia, t. j. że podczas mszy śpiewano niestosowne pieśni, wynika z: Chełmensis an. 1604, zakazującego: „Cantiones vulgari sermone, praeter provinciae Nostrae antiquitus usitatas pro festo Paschae et Nativitatis Domini, Sacrificio Missae ne intermisceantur, sed omnia ad praescriptum Missalis Romani recogniti decantentur“. Z tego jednak nie wynika jasno, czy dekret dotyczy mszy czytanych, czy śpiewanych. Ciekawy jest dekret „Provincialis an. 1643“, dotyczący nauki śpiewu w szkołach katedralnych i kollegiackich, podany w „Magister Choralis“ str. 233. W tym dekrecie wielki nacisk położono na to, ażeby kościoły katedralne i kollegiackie „cantores habeant artis canendi peritos, qui singulis diebus horam integram continuam vel interpolatam, prout illis commodius videbitur, impendant imbuendae musicae praeceptis juventuti. Quod etiam in Seminariis, quae reguntur a PP. Societatis Jesu, observandum erit“.
Szczegółów o tem udzielił mi ks. Dr. Józef Surzyński, zaco mu na tem miejscu składam szczere podziękowanie.
Inny znów, również kompetentny znawca, profesor Aleksander Poliński,[2] donosi mi z Warszawy 30. marca 1908 roku:
Nie spotkałem dotąd w naszych zabytkach archiwalnych ani jednej wzmianki wyraźnej, że w dawnych szkołach przy-kościelnych uczono śpiewów polskich. Przeciwnie, dużo jest wskazówek, że uczono i śpiewano tylko po łacinie. Szkoły takie istniały u nas od bardzo dawnych czasów, nawet przy większych parafiach. Młodzież przygotowywała się w nich do stanu kapłańskiego, lub kształciła w śpiewie liturgicznym, by następnie pomagać duchowieństwu w obrzędach religijnych, śpiewać godziny kanoniczne, wotywy, sumy wraz z kantorami przy większych uroczystościach kościelnych, na procesyach, nieszporach itd.
Jak świadczą akta konsystorskie, około 1600–1650, szkoła katedry włocławskiej popisywała się w niedziele i święta, pod wodzą wikaryusza, na którego tydzień rectura chori przypadała.
