Strona:Jana Długosza Dziejów Polskich ksiąg dwanaście - Tom I.djvu/20

Ojcze Miłościwy, któryś już oddawna porzucił społeczeństwo żyjących, a jako między nami nieobecny i z powłoki śmiertelnego ciała wyzuty, nie możesz mnie już twoją wspierać obroną i opieką. Chętnie atoli, mimo mej nieudolności, dzieło to przedsiębiorę, że do niego za życia ty mnie zachęcałeś, którego głos nawet po śmierci wiele u mnie waży: byłeś bowiem jakby gwiazdą najświetniejszą, blaskiem cnót, przymiotów duszy i chwalebnych czynów wiekowi naszemu przyświecającą. Nie komu więc innemu tylko tobie chciałem poświęcić prace i usiłki moje, a na co stać mój umysł, tém uczcić pamięć twojej mądrości, ludzkości, łaskawości, cnoty i miłości ojczyzny, któremi, jak głos powszechny przyznaje, jaśniałeś tak chlubnie za życia i słyniesz po śmierci, godny, aby nie tylko moje, ale i wszystkich Polaków usta wiecznie cię wysławiały. Przeto i ja pamiątkę twoich czynów, pismem zaręczoną, przekażę potomnym wiekom. A tak wszystkę nadzieję i obronę moję pokładać muszę w samej pomocy nieba i patronów czuwających nad krainą naszą i jej mieszkańcami: którą jeśli uproszę za łaską Baranka Niebieskiego i przyczyną św. Stanisława patrona i pierwszego Męczennika Polski, biskupa Krakowskiego, niemniej twojém wstawieniem się Ojcze, który za łaską Bożą i w nagrodę twoich zasług, wyzuty z ciała zmysłowego i śmiertelnego, i przeniesiony jak mniemam w poczet Niebian, już z Stwórcą twoim, Aniołami jego i duchami błogosławionych Wybrańców wiekuistej używasz szczęśliwości; nie będę się lękał żadnej zawiści i potwarzy, spodziewając się, iż zechcecie wybaczyć moim błędom, których ja po ludzku uniknąć w tém dziele nie mogę, a wy jednacie mi u Najlitościwszego Boga ten dar pożądany i łaskę, abym w pisaniu nie odbiegał nigdzie sumienia i prawdy, a zmierzał statecznie ku czci Bożej, chwale i korzyści miłej ojczyzny, a nauce i zbawiennemu bliźnich pożytkowi; i zasłonicie mnie zarazem od niesławy, gdy obawiając się i dzieła tak trudnego i surowej jaka je czeka obmowy, was obieram sobie za najpewniejszych obrońców i sędziów. Będę dokładał pilności, ile tylko zdołam (a bogdaj mi na to starczyło sił i dowcipu) żebym dziejów raczej nie pogrążył w ciemności niż rozświecił, a spraw ludzkich zanadto nie wychwalał lub nie upośledzał; albo jeśli postrzegę, że co w podaniach dziejowych sprzeciwia się prawdzie, abym to jak najstaranniej wymijał, nie za pochlebną idąc skłonnością ale za prawdą, i nie na dowcip się siląc, lecz na to, co do wyjaśnienia rzeczy jest potrzebne. O co gdy postanowiłem starać się usilnie, jeszcze mnie więcej twoje zbudowały przestrogi, upominające, abym nie dopuszczał w nikim podejrzenia o sobie, że w opowiadaniu spraw niegodziwych uwodziłem się złością i nienawiścią, lub w kreśleniu chwalebnych czynów przesadzałem zbytecznie, i że uniesiony namiętnością, jednym nie szczędziłem pochwał, a na drugich za wiele kładłem hańby i sromoty. Nikt zaś słusznie gniewać się na mnie nie może, jeżeli idąc za prawdą historyczną, niektórych ludzi obyczaje, czyny i zbrodnie wykryję: powinnością bowiem i powołaniem jest dziejopisa, skreślać wiernie tak pomyślne jako i nieszczęśliwe wypadki, chwalebne jak i niepoczciwe sprawy, a w nich przekazywać potomnym zwierciadło i przykład budujący, ku zachęcie albo przestrodze. Niechaj wié, że surowość mego pióra nie z przyrodzonej pochodziła cierpkości, ale z zapatrzenia się na gorszące i występne czyny. Zły-to bowiem w oczach moich sędzia, który pochwaliwszy tę lub ową cnotę, o wadach zamilcza. Sam w duszy mojej przeczuwam i wróżę, że królowie, książęta i inni bohaterowie będą w niniejszém dziele mojém, jak w zwierciedle i wzorze, znajdować pobudki do cnoty i spraw chwały godnych. Jak bowiem znajdują się ludzie znakomici pięknemi czyny i przymiotami, tak bywają równie występni