Strona:Jana Długosza Dziejów Polskich ksiąg dwanaście - Tom I.djvu/98

Popiel, syn Leszka, po śmierci ojca odziedzicza koronę królestwa, braciom zaś swojej władzy uległym zatwierdza wydzielone posiadłości. Stolicę królewską z Gniezna przenosi do zbudowanej przez siebie Kruszwicy, gdzie błogiego używa pokoju, a nareszcie, nic nie zdziaławszy ważnego, i zostawiwszy syna jedynaka, umiera.

 Rozporządzeniom Leszka trzeciego, jakie był za życia względem synów swoich wydał, we wszystkiém stało się zadosyć. Prawy bowiem syn jego Popiel, za zgodném braci i wszystkich panów zezwoleniem, po śmierci ojca królem i jednowładcą Polski uznany i ogłoszony, od swych dwudziestu braci zrodzonych z nałożnic, według przysięgi swojej i ojcowskiego nakazu, hołd należnej uległości i posłuszeństwa odebrał. Zapewniwszy sobie więc Popiel władzę, pozwolił wszystkim dwudziestu braciom objąć dzielnice od ojca Leszka im wyznaczone, któremi oni według przymiotów swych i zdolności odtąd zarządzać poczęli. Wstąpiwszy na królestwo, sprzykrzył sobie niezadługo okolicę górzystą, w której miasto Kraków leży, a zatęsknił do równin płaskich i otwartych. Stolicę przeto państwa z zamku i miasta Krakowa przeniósł do Gniezna, kolebki dawnych książąt Polskich, gdzie poprzednicy jego mieszkali. Ale i to siedlisko nie więcej mu przypadło do smaku. Chcąc zatém potomności zostawić pamiątkę panowania swojego, na płaszczyznie rościągłej i podającej widok daleki, ponad bagnami i jeziorami nowy założył zamek i miasto, które nazwał Kruszwicą, i w którém stałe obrał sobie siadło, przeznaczając je na główną państwa swego stolicę. Zaczém wkrótce to miasto, zaludniwszy się znaczną liczbą kupców i mieszkańców, nabrało wzrostu i zakwitło, tak że między miastami ówczesnemi w Polsce poczesne zajęło miejsce. Ilekroć zaś Popiel podnosił oręż dla odparcia napaści i najazdów nieprzyjacielskich, albo prowadzenia wojny z postronnymi, zawzdy bracia nieśli mu osobiście swą pomoc, łączyli z nim wszystkie siły swoje, i nie wprzódy powracali z wyprawy, aż po zupełnej porażce nieprzyjaciela, albo zakończeniu wojny chwalebnym i uczciwym sojuszem. Żadne jednak dzieło znakomite, żaden czyn bohaterski nie uświetnił, jak wiadomo, panowania Popiela; nie umiał on bynajmniej odświeżyć sławy ojca i dziada, ani roztropnością w zarządzie państwa, ani dzielnością w rozszerzeniu jego granic. Przestawszy na utrzymaniu dziedzicznych posiadłości, i wychowawszy jedynego syna z prawej małżonki, któremu dał własne imię Popiela, nie zapędzony jeszcze w lata, ale zużyty i na siłach upadły, w chorobie życie zakończył. Znano go człekiem bojaźliwym i podejrzliwym. Inne wreszcie wady można mu było przebaczyć, ale w tém był zdrożny i dziwaczny, że czy-to z wrodzonej ułomności, czy z przeczucia swej późniejszej przygody, w każdém uniesieniu,