przemysłem. Statystyka podaje, że we właściwej Rosyi znajduje się sześć razy więcej zajmujących się drobnym przemysłem, niż fabrykantów, co jest drugim dowodem zdolności do kooperatywy. W gubernii Jarosławskiej i Kostromskiej całe wsie robią płótna na wspólnych warsztatach, a we Włodzimierskiej są takie same artiele wyrobów jedwabnych. W okręgu Niżnie-Nowgorodzkim, na 130 warsztatów wyrobu gwoździ było 99, do artieli należących; słowem, prawie niema gubernii, któraby nie miała swojej specyalności, w taki sposób prowadzonej.
U chłopa ruskiego siła rośnie w miarę oporu; nie będąc nigdy przedmiotem opieki, opiekuje się sam sobą i innemu nie szkodzi; np. na jarmarkach łączą się w artiele, i każdy do wspólnego zysku sprzedaje swoje wyroby, a nawet dzielą się stronami, w których biorą zamówienia różnej pracy. Jak zaś ona jest ciężka, to mamy przykład na wyrobie rogoży; żyją przy niej w brudnych i ciasnych klitach wraz z rodziną i od Października do Lipca zarabiają 30 rb. Ciekawy jest rachunek z takiego przedsiębiorstwa w gubernii Wiatskiej. Materyał na jedną artiel kosztuje 7000 rb., dochód brutto jest 16650, a ponieważ procentu od kapitału liczą 650 rb., przeto na zysk pozostaje 9000 rb., z których dwie trzecie, czyli 6000 rb., bierze przedsiębiorca, a pozostałe 3000 artiel[1]. Do naj-
- ↑ Ausbeutung und Wucherei. Ssassonow, str. 49.
