darki prywatnej. Ten sposób ujmowania zagadnienia granic opodatkowania został następnie rozwinięty przez znanego szwedzkiego ekonomistę Erika Lindahl’a w jego książce pod tytułem «Die Gerechtigkeit der Besteuerung, eine Analyse der Steuerprinzipien auf Grundlage der Grenznutzentheorie»[1] (Lund 1919), oraz w jego pracy, drukowanej w tomie III wydawnictwa «Wirtschaftstheorie der Gegenwart» p. t.: «Einige strittige Fragen der Steuertheorie» (Wien 1928). Ponieważ Lindahl omówił ten problem w sposób bez porównania zupełniejszy i systematyczniejszy, niż Wieser, wystarczy więc powołać się tylko na niego.
Założenie rozumowania Lindahl’a jest właściwie bardzo proste. Jest ono następujące. Oczywistą jest rzeczą, że nie jesteśmy w stanie porównywać całkowitej użyteczności dóbr i usług, jakie mamy do naszego rozporządzenia dzięki gospodarce publicznej z całkowitą użytecznością tej sumy ofiar, jakie musimy ponieść w formie świadczeń publicznych, by móc z tych dóbr i usług korzystać. Tego rodzaju porównywanie jest niemożliwe do przeprowadzenia, ale na szczęście nie jest nam ono w ogóle potrzebne. Tak samo zresztą przy przeprowadzaniu rachunku gospodarczego w zakresie działalności prywatno-gospodarczej również nie przeprowadzamy porównań całkowitej użyteczności dóbr czy usług, zyskanych w rezultacie procesu gospodarczego z całkowitą użytecznością dóbr czy usług, straconych w trakcie tego procesu. Całkowita na przykład użyteczność pożywienia, jako dobra niezbędnego dla utrzymania życia, jest niewątpliwie nieskończenie wielka i nie dopuszcza do żadnych porównań z użytecznością całkowitą dóbr czy usług, poświęconych dla jego uzyskania. Analogicznie dziś nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie gospodarstwa prywatnego, nie działającego w oparciu o gospodarkę publiczną. Dlatego też całkowita użyteczność dóbr i usług, dostarczanych przez gospodarkę publiczną, jest z punktu widzenia normalnego funkcjonowania dzisiejszego, opartego o wymianę, gospodarstwa prywatnego niewątpliwie nieskończenie wielką. Wobec tego oczywiście dokonywanie jakichkolwiek porównywań na tej płaszczyźnie jest zupełnie niemożliwe.
Pomimo jednak tej niemożliwości porównywania użyteczności dóbr i usług, traconych i uzyskiwanych w trakcie prze-
- ↑
Sprawiedliwość opodatkowania, analiza zasad opodatkowania na podstawie pojęcia użyteczności krańcowej
