Stany lombardzkie zawdzięczały temu wydarzeniu potwierdzenie swych przywilejów; Aleksander zaś miał wszelki powód do podziękowania Wszechmogącemu, że pozwolił słabemu, bezbronnemu starcowi ujrzéć u stóp swoich strasznego, potężnego władcę.
„Niech choć na chwilę ślepego Dandola, Bizancyum zdobywcy, zawładnie tu wola“.
Czytelnik przypomni sobie wykrzyk mieszkańców gór: Ach! choć jednę godzinę być w Dundee! Henryk Dandolo, wybrany dożą w roku 1192, miał lat ośmdziesiąt i pięć. Gdy stał na czele Wenecyan podczas oblężenia Konstantynopola, liczył on zatém lat dziewięćdziesiąt i siedem. W tym wieku dodał on ćwierć i pół całego państwa Romanii[1], bo tak nazywano państwo rzymskie, do tytułu dzierżaw weneckiego doży. Te trzy ósme państwa tego zaznaczone są jeszcze w dyplomach, wydanych za czasów panowania doży Jana Dolfino, który jeszcze w r. 1357 określenia tęgo używał[2].
Dandolo kierował osobiście szturmem na Konstantynopol: dwa okręty, „Raj“ i „Pielgrzym“, zostały związane razem, a z ich górnych pokładów spuszczono drabinę, rodzaj zwodzonego mostu na mury. Doża był jednym z pierwszych, którzy przedarli się w ten sposób do miasta. Spełniło się wtedy, jak mówią Wenecyanie, proroctwo erytrejskiéj wróżki: „Potężni zbiorą się pod przewodnictwem ślepego hetmana na falach Adryatyku, otoczą kozła, zhańbią Bizancyum, zczernią jego gmachy i rozproszone będą jego bogactwa; i nowy kozioł zabeczy, gdy się wzniosą i przebiegną 51 stóp i 9 i pół cala“[3]. Dandolo umarł 1 czerwca 1205 r., pełniwszy rządy przez lat trzynaście, sześć miesięcy i pięć dni, a pochowany był w kościele św. Zofii w Konstantynopolu. Powstańczy ów aptekarz, który w r. 1796—7 pochwycił miecz dożów i dawnym rządom koniec położył, nazywał się dziwnym sposobem Dandolo.
- ↑ Gibbon opuścił ważne „ae“ i napisał „Romani“ zamiast „Romaniae“. Decline and Fall, rozdz. LXI. n. 9. Atoli tytuł, zdobyty przez Dandola, brzmi w kronice jego imionnika, Andrzeja Dandolo, w sposób następujący: „Ducali titulo addidit quartae partis et dimidiae totius imperii Romaniae“. And. Dand. Chronicon cap. III. pagi. XXXVII. ap. Script. Ital. tom XII, str. 331. We wszystkich następnych dokumentach dożów znajduje się „Romaniae“. Rzeczywiście téż dzierżawy cesarstwa greckiego na lądzie europejskim znane były pod nazwiskiem „Romania“, a nazwisko to widzieć można dotychczas na tureckich mapach w miejscu, gdzie była dawna Tracya.
- ↑ Patrz dalszy ciąg kroniki Dandola, tamże str. 498. Gibbon zdaje się nie włączać w to Dolfina, idąc daléj za Sanudo, który mówi: il quel titolo si uso fin al Doge Giovanni Dolfino“. Patrz „Vite de Ducchi di Venezia“, ap. Script. Rer. Ital. tom. XXII. 530. 641.
- ↑ Chronicon ibid. pars XXXIV.
