Sprawa, poruszana przez starożytników, tak się więc przedstawia: czy umieszczona w pałacu konserwatorskim wilczyca jest tą, którą widział Dyo i Liwiusz, czy téż tą, którą opiewał Cycero, lub téż ani jedną ani drugą. Starzy pisarze tak samo pod tym względem nie są zgodni jak i nowożytni. Lucyusz Faunus[1] powiada, że jest tą, o któréj mówią tamci (Cyceron i Dyon), co jest niemożliwém, a także tą, o któréj wspomina Wirgili, co być może. Fulwiusz Ursinus nazywa ją wilczycą Dyonizyusza[2], a Marlianus[3] powiada, że jest to ta, o któréj mówi Cycero. Drżąco potakuje mu Rycquius[4]. Nardini skłania się do przypuszczenia, że jest to jedna z licznych wilczyc, które stały w Rzymie: zdaje mu się atoli, że będzie to statua, o jakiéj wspomina Cycero[5]. Montfaucon[6] mniema, że co do ostatniego punktu niéma najmniejszéj wątpliwości. Z nowszych pisarzy mówi stanowczy Winkelmann[7], że znaleziono ją około kościoła św. Teodora, na którém to miejscu albo w pobliżu stała świątynia Romulusa, wskutek czego oznacza wilczycę jako tę, o któréj jest mowa u Dyonizyusza. Powagą dla niego w téj mierze jest Lucyusz Faunus, który jednak nie mówi nic więcéj ponad to że, stała, lecz nie, że była znaleziona przy comitium pod Ficus ruminalis; comitium, zdaje się, nie uważa on przecież za kościół św. Teodora. Rycquius pierwszy błąd ten popełnił, Winkelmann poszedł za Rycquiusem.
Flaminius Vakka zupełnie inną opowiada historyę, mówiąc, jakoby słyszał, że wilczycę z bliźniętami[8] znaleziono w pobliżu łuku Septymiusza Sewera. Komentator Winkelmanna tego samego jest zdania, co i ten uczony; gniewa się na Nardiniego, jakoby nie zauważył, że Cycero mówiąc o wilczycy, na Kapitolu ugodzonéj piorunem, używa czasu przeszłego. Ale, z przeproszeniem szanownego Abbé, Nardini nigdy nie twierdził stanowczo, że jest to posąg, o którym wspomina Cycero, gdyby nawet był to uczynił, to przypuszczenie to nie byłoby wcale tak nadzwy-
- ↑ Luc. Fauni do Antiqu. Urb. Rom. lib. II. cap. VII, ap. Sallengre, tom I, p. 217 (In eadem porticu aenea lupa, cujus uberibus Romulus ac Remus lactantes inhiant, conspicitur: de hac Cicero et Virgilius semper intellexere. Livius boc signuu ab Aedilibus ex pecuniis quibus mulctati, essent foeneratores, positum innuit. Antea in Comitiis ad Ficum Ruminalem, quo loco pueri fuerant expositi locatum pro certo est. W rodziale XVII wspomina on, że posągi tam były, lecz nie, że tam zostały znalezione.
- ↑ Ap. Nardini, Roma Vetus l. V. c. IV.
- ↑ Marliani Urb. Rom. Topographi. l. II, c. IX.
- ↑ Inst Rycquii de Capit. Roman. Comm. cap. XXIV. pag. 250. ed. 1, Lugd. Bat. 1696. Non desunt, qui hanc ipsam esse putent, quam adpinximus, quae e comitio in Basilicam Lateranam, cum nonnullis aliis antiquitatum reliquiis, atque hinc in Capitolium postea relata sit, quamvis Marlianus antiquam Capitolinam esse maluit a Tullio descriptam, cui ut in re nimis dubia, trepide adsentimus.
- ↑ Nardini Roma Vetus lib. V, cap. IV. —
- ↑ Diarium Italic. tom I, p. 174.
- ↑ Storia delle Arti etc. lib. III. s. II, not. 10, Winkelmann popełnił w téj mowie wielki błąd, mówiąc, że wilczyca Cycerona nie znajdowała się na Kapitolu, i że Dyon nie ma słuszności, mówiąc, że tak było.
- ↑ Flam. Vacca, Memorie, num. III, pag. I, ap. Montfaucom, Diar. Ital, tom I.
pag. 202, n. X): Non ostante aggiunge Dione, che fosse ben fermata (wilczyca), z czego wynika, że abbé przetłómaczył z tekstu czytanego według wskazówki Xylandro-Leunclawowskiéj, stawiającéj quamvis stabilita na miejsce znajdującego się w oryginale wyrazu ἱδρυμένη, co nie oznacza ben fermata, lecz tylko „wzniesiona“, jak to widać z innego ustępu tego samego Diona. Ἠβουλήθη μὲν οὐν ὁ Αγρίππας καὶ τὸν Αὔγουστον ἐνταῦθα ἱδρύσαι. Hist. lib. LVI. Dyon powiada, że Agryppa życzył sobie, aby Augustowi wzniesiono posąg w Panteonie.
