Strona:Juliusz Verne-Przygody trzech Rossyan i trzech Anglików w Południowej Afryce.djvu/062

jeden dawny sążeń francuski (toise), széroka na dwanaście a grubą na dwa milimetry. Wyrobiono je z platyny, jako metalu opiérającego się najsilniéj i w każdéj porze roku wpływom powietrza. Ale i platyna ulega wpływom temperatury i kurczy się przy oziębieniu, a przy rozgrzaniu przedłuża. Zmiany te długości należało brać w rachubę, więc téż każdą ze sztabek zaopatrzono termometrem metalowym, urządzonym na własności kurczenia się i rozszerzania metali przy zmianie temperatury. Każda téż sztabka platynowa pokryta była drugą, wyrobioną z miedzi, a nieco krótszą. Podziałka, umieszczona przy końcu linii miedzianéj, miała wskazywać ściśle względne przedłużanie się miedzi, co znowu dozwalało obliczyć bezwzględne rozciąganie się sztabki platynowéj. Nadto zapomocą téjże podziałki można było oznaczyć rozszerzanie się choćby nader nieznaczne sztabki platynowéj. Z jaką dokładnością brano się do pracy, dość powiedzieć, że do podziałki zastosowano mikroskop, dozwalający oznaczyć ćwierć jednéj stutysięcznéj części sążnia francuskiego.
 Sztabki platynowe tak układano na listwach drewnianych, ażeby koniec jednéj nie przytykał do końca drugiéj, gdyż trzeba było wystrzegać się najlżejszego nawet wstrzęśnienia. Pułkownik Everest i Mateusz Strux piérwszą sztabkę sami ułożyli na listwach w kierunku wytkniętéj linii prostéj. O sto sążni od niéj, znajdowało się na paliku ostrze, niby cel, do którego miano się stosować. Każda sztabka miała na dwóch końcach stalowe cienipchne sztyfty, wbite na saméj jéj osi. Otóż jeżeli dwa rzeczone sztyfty i ostrze palika zakryły się wzajem, to nie zboczono z kierunku linii prostéj.
 Emery i Zorn, położywszy się na ziemi, przekonali się, że tak było wistocie.
 — Teraz — odezwał się pułkownik — trzeba oznaczyć punkt, od którego rozpoczynamy nasz pomiar. Nitka obciążona ołowiem, a dotykająca się końca zewnętrznego piérwszéj sztabki ten punkt nam wskaże. Ponieważ niéma w pobliżu góry, przeto nic nie odciągnie ciężarka pionu od ściśle prostopadłéj, a tak oznaczymy bardzo dokładnie punkt szukany.