zmiany w społecznościach lokalnych (wzrost zapotrzebowania na utrwalanie wspólnot lokalnych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora[1], struktur międzypokoleniowych, inwestycje w komunikację miejską, usługi społeczne, organizację przestrzeni bez zbędnych barier architektonicznych);
zmiany struktury konsumpcji (wzrost popytu na lekarstwa i kosmetyki; rozwój infrastruktury kulturalnej, oświatowej, rekreacyjnej i turystycznej; zmiana stylu życia seniorów);
zmiany struktury inwestycji (fundusze emerytalne finansują rozwój gospodarczy; ludzie starzy zaś częściej podejmują inwestycje krótkoterminowe);
zmiany w innowacyjności i produktywności pracy ludzkiej (upowszechnianie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę; spowolnienie adaptacji do nowej wiedzy i miejsc pracy; występowanie niedoborów siły roboczej; „starzenie się wiedzy” - spowolnienie procesów odnawiania kapitału ludzkiego i prawdopodobieństwa pojawienia się geniuszy zdolnych do przełomowych odkryć; unikanie nowości i ryzyka);
spadek dynamizmu politycznego i zmiany preferencji politycznych (umieszczanie w programach politycznych kwestii popieranych przez ludzi starych; ryzyko wprowadzania cech niedemokratycznego porządku: centralizacji decyzji, kolektywizmu i monopartyjności oraz wzrostu przyzwolenia na całkowite zniesienie funkcjonowania partii politycznych[2]);
zapotrzebowanie na edukację społeczną (edukację przez całe życie, edukację do starości, promocję oszczędzania przez całe życie i stopniowego przechodzenia na emeryturę, promocję aktywności społecznej i zdrowego stylu życia).
↑Poprzez organizacje społeczeństwa obywatelskiego w niniejszej pracy rozumiane są organizacje pozarządowe, inaczej trzeciego sektora, wyróżniane obok pierwszego sektora systemu społecznego (władz publicznych; organizacji państwowych - głównie rządowych i samorządowych) oraz drugiego sektora (rynku' przedsiębiorstw; organizacji biznesu). W literaturze przedmiotu stosuje się również takie pojęcia jak: sektor społeczny, sektor niekomercyjny, sektor dobrowolny, sektor ochotniczy, sektor obywatelski i sektor pozarządowy. Podmioty społeczeństwa obywatelskiego określane są też z uwagi na odmienne cechy je charakteryzujące, jako organizacje charytatywne, dobroczynne, niedziałające dla zysku (ang. non-profit), społeczne, woluntarystyczne (ochotnicze), użyteczności publicznej, pożytku publicznego, niezależne lub dobrowolne. W Polsce są to przede wszystkim stowarzyszenia, fundacje, instytucje starej i nowej gospodarki społecznej (spółdzielnie, przedsiębiorstwa społeczne) oraz grupy nieformalne (kluby osiedlowe, grupy wsparcia, samopomocowe, sąsiedzkie). Ponadto organizacje społeczeństwa obywatelskiego są analizowane jako elementy mezostruktur kształtujących sferę publiczną obok, z jednej strony publicznych instytucji państwa narodowego kształtujących makrostruktury oraz - z drugiej strony - gospodarstw domowych i małych grup nieformalnych należących do sfery prywatnej, które kształtują mikrostruktury. Zob. M. Grewiński, S. Kamiński, Obywatelska polityka społeczna, PTPS, WSP TWP, Warszawa 2007, s. 49-53; E. Wnuk-Lipiński, Socjologia życia publicznego, Scholar, Warszawa 2005, s. 119-125.
↑Zob. K. Skarżyńska, Aktorzy polityczni, [w:] K. Skarżyńska (red.), Psychologia polityczna, Zysk, Poznań 1999, s. 41; K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Scholar, Warszawa 2005, s. 213-217; S.M. Lipset, Homo politicus. Społeczne podstawy polityki, PWN, Warszawa 1998, s. 196, 230.
