Strona:Karol Irzykowski - Pałuba Sny Maryi Dunin.djvu/437

dług za wszystko, aby zaspokoić jakieś „coś“, które przez niego zostało uszczuplone. Dlatego zachowywał się nawet prawie tak, jakby to on był teraz winien niebezpieczeństwu, w które wpadło zdrowie Pawełka, jakkolwiek jasnem jest jak na dłoni, że ani on nie wtrącił go do wody, ani on nie wyrwał haków z muru, aby wywołać upadek Pawełka z nieznacznej zresztą wysokości.
 Taka była na trzeźwo pojęta geneza samoudręczeń Strumieńskiego, w których niemałą rolę grało to, że on przecież nie wiedział, co i jak się to wszystko z Pawełkiem odbyło, i miał szerokie pole do domysłów. W głowie Strumieńskiego jednak żyły te domysły i kombinacye rzeczywistością psychiczną osobnego rodzaju (v. Trio): tam w istocie człowieczki działały na siebie tak jak on mniemał, co potem po różnych zmianach wywołało rozkwit owego lasu cyprysowego, o którym jest mowa w ostatnim rozdziale.
 Wiem, że ten mój trzeźwy protest przeciw zachowaniu się Strumieńskiego będzie rodzajem upokorzenia dla trzech czwartych moich czytelników, którzy, ulegając również suggestyi faktów, ewentualnie taksamoby czuli jak Strumieński. Bo albo z dawnego punktu widzenia pojęliby chorobę Pawełka bezkrytycznie jako karę za grzechy i nie psuliby sobie głowy nad wykazaniem związku między grzechem a karą, albo też, pojmując sprawę nieco mistycznie, powiedzieliby, że lubo ten związek w poszczególnych swych stadyach jest całkiem naturalny, pełen autonomii i nowych zaczęć, to jednak owa naturalność jest tylko pozorem, jest formą wcielania się cudu — a w tym wypadku kary. Przytaczam to raz dlatego, żeby pokazać, że znam te wykręty, mające maskować dowolność interpretacyi, po drugie dlatego, że i Strumieński uganiał po wertepach sumienia na koniku