Strona:Karol Kautski - Od demokracji do niewolnictwa państwowego.djvu/57

ludu klasowe różnice i przeciwieństwa. — Zaostrzyły się one niepomiernie w r. 1792, gdy republika francuska wplątała się w wojnę z monarchiczną Europą. Równocześnie jednak wojna ta wzmocniła ogromnie władzę państwową.
 Co prawda, nie scentralizowano odrazu administracji państwowej, ale od r. 1792 pomnożono armię i ponownie ujęto w kadry dyscypliny wojskowej, a równolegle z tem wytworzono też system policji politycznej. Teraz dopiero powstała możliwość pewnego rodzaju dyktatury. Zrazu zorganizowali się w swych sekcjach proletarjusze i półproletariusze Paryża i naporem swych uzbrojonych rzesz, który od czasu do czasu przybierał formę powstania, opanowali rzad i parlament, by za ich pomocą zwracać armię przeciw zewnętrznemu i wewnętrznemu wrogowi.
 Te stosunki miało się przedewszystkiem na myśli, gdy mówiło się o dyktaturze proletarjatu. Ale nie są one bynajmniej znamieniem całej rewolucji, a tylko jej okresu schyłkowego.
 Broń, którą ukuły sobie rządy terrorystów, zwróciła się ostatecznie przeciw nim samym, gdy proletarjat się zmęczył a armia była na tyle karna, że użyć się dała przeciw części wciąż jeszcze gotowych do walki radykałów paryskich. Dyktatura Francję doprowadziła do zwycięstwa, ale rewolucjonistó do upadku.
 Powstania z lat 1848 i 1871 nie wytworzyły w żadnym kierunku form dyktatorskich. Dyktatorowie, którzy pojawili się w końcowych etapach tych rewolucji byli już z góry dyktatorami kontrrewolucji, zwycięskiego wojska.
 Podobnie, jak za dawniejszych rewolucji, tak też w roku 1917, w Rosji i r. 1918 w Niemczech rządy nie miały w sobie nic dyktatorskiego. Niepowstrzymanie działał naówczas podobnie jak w r. 1789 rozpęd mas, który tym razem znalazł najznamienitszy wyraz w Radach robotniczych. Tym razem proletarjat stał od początku ruchu na jego czele i nadał mu rozmach i kierunek.
 W Radach robotniczych z lat 1917 i 1917 ujawniła się zrazu siła rewolucyjna równie potężna, jak w r. 1789 w komunach Francji.
 Ale z tego nie wytworzyła się i nie mogła się wytworzyć w Niemczech dyktatura robotników.
 We Francji wojna z r. 1792 nastąpiła po rewolucji, która wybuchła o trzy lata wcześniej.