Strona:Karol Kautski - Od demokracji do niewolnictwa państwowego.djvu/61

kontynencie Europy, po upadku rządu terrorystycznego we Francji, aż do czterdziestych lat poprzedniego stulecia.
 Jednakże proletarjusze nie odgrywali roli decydującej w większej części tych spisków. Conajmniej taki sam udział co robotnicy przemysłowi, mieli w nich inteligenci; przedewszystkiem przeważnie studenci i adwokaci bez klijentów, lekarze bez pacjentów; dziennikarze bez czytelników i t. p. jednem słowem cyganerja wszelkiego rodzaju. Studenci, pochodzący przeważnie z kół mieszczaństwa, naśladują stale jego politykę; nie nauczeni jednak doświadczeniem, nie przygnieceni ciężarem trosk rodzinnych, nie odciągnięci sprawami osobistemi czynią to z pieniącym się radykalizmem. Dzisiaj tworzą oni w Niemczech najdzikszą grupę wśród niemieckich nacjonalistów; we Francji jak długo burżuazja stała w opozycji, byli nastrojeni mocno rewolucyjnie i dostarczali wielu spiskowców.
 Dla większości było to tylko krótką fazą przejściową, młodzieńczym sportem, który porzucało się po osiągnięciu godności i urzędów. Niektórzy z nich utknęli jednak w ruchu i pozostali zawodowymi spiskowcami.
 Jakkolwiek niedostateczną była wiedza większości tych inteligentów, to przecież górowali oni zazwyczaj nad robotnikami i czuli się urodzonymi przywódcami.
 Znacznie mniej zależna od tego kierownictwa była inna forma proletarjackiej opozycji, która wytworzyła się w Anglji, gdzie jawny ruch i organizacja mas znalazły dla siebie znacznie dogodniejsze warunki. Marks i Engels już wcześnie zrozumieli znaczenie związków zawodowych. Przez te ruchy i organizacje oraz przez badanie rewolucji francuskiej i ruchów, które je poprzedzały doszli oni do poznania walki klasowej. W myśl tego poglądu wielkie walki proletarjatu są wynikiem warunków społecznych, wśród których on żyje. I tylko takie walki proletarjatu mogą nabrać doniosłości historycznej, które wynikają samorzutnie z istniejących przeciwieństw społecznych.
 Zadaniem szermierzy proletarjatu, socjalistów, nie jest przeć go swą inicjatywą do walki, lecz nadać jego zmaganiom, mającym swe źródło w stosunkach społecznych, charakter działania jednolitego i planowego. Znaczy to oświecać proletarjat o istocie społeczeństwa, o zadaniach, które ono mu stawia, o środkach, które daje mu do dyspozycji. Zadaniem ich jest wreszcie organizować siły proletarjatu i jednoczyć je każdocześnie dla zdobycia tego, co jest najkonieczniejsze i możliwe do osiągnięcia.