Strona:Karol Marx-Walki klasowe we Francji 1848-1850 r.djvu/013

przejście środków produkcji na własność społeczeństwa. W drugim rozdziale z powodu „prawa do pracy“, które jest nazwane tutaj pierwszą niezgrabną formułą, wypowiadającą rewolucyjne żądania proletarjatu, Marks powiada: „ale poza prawem do pracy kryje się władza nad kapitałem, poza władzą nad kapitałem — uspołecznienie środków produkcji, przejście ich na własność zrzeszonej klasy robotniczej, a więc zniesienie pracy najemnej i kapitału oraz ich wzajemnego stosunku“. Tu zatym po raz pierwszy sformułowana jest zasada, która dobitnie wyróżnia nowoczesny socjalizm robotniczy zarówno od wszelkich najrozmaitszych odcieni socjalizmu feudalnego, burżuazyjnego, drobnomieszczańskiego i t. d., jak od niejasnego żądania wspólności dóbr utopijnego i samorodnie robotniczego komunizmu. Jeżeli później Marks rozszerzył tę formułę na środki wymiany, to rozszerzenie to, które zresztą samo przez się wynika z „Manifestu komunistycznego“, jest tylko uzupełnieniem głównej zasady. W Anglji znaleźli się niedawno mądrzy ludzie, którzy dodali do tego jeszcze uspołecznienie „środków podziału“. Panowie ci byliby napewno w niemałym kłopocie, gdyby ich zapytano, jakież to są ekonomiczne środki podziału, odrębne od środków produkcji i wymiany. Mają to chyba być polityczne środki podziału, podatki, wsparcia dla ubogich, aż do Sachsenwaldu — darowanego Bismarkowi — i innych darowizn włącznie. Ale po pierwsze te środki podziału już dziś znajdują się w posiadaniu społeczeństwa, państwa lub gminy, a po drugie te właśnie środki podziału chcemy znieść.