Strona:Karol Marx-Walki klasowe we Francji 1848-1850 r.djvu/016

udział w przewrocie na jej korzyść, albo przynajmniej spokojnie poddawała się przewrotowi. Ale pomijając każdorazową konkretną treść, stwierdzić możemy jedną ogólną formę tych rewolucji: były one rewolucjami mniejszości. Nawet gdy uczestniczyła w nich większość, robiła to tylko — świadomie lub nieświadomie — w interesie mniejszości; lecz ta mniejszość otrzymywała wtedy, nawet już przy biernym zachowywaniu się większości, pozór przedstawicielki całego ludu.
 Po pierwszym wielkim powodzeniu wśród zwycięskiej mniejszości następował zwykle rozłam. Jedna część zadowolona była z osiągniętych zdobyczy, druga chciała iść jeszcze dalej i stawiała nowe żądania, które przynajmniej w części odpowiadały rzeczywistym lub pozornym interesom masy ludowej. Te radykalniejsze żądania dawały się niekiedy przeprowadzić, lecz często tylko na chwilę; bardziej umiarkowana partja brała znowu górę, a ostatnie zdobycze ginęły zupełnie lub częściowo. Zwyciężeni krzyczeli wtedy o zdradzie, lub składali winę porażki na przypadek. W rzeczywistości rzeczy przedstawiały się przeważnie w ten sposób: owoce pierwszego zwycięstwa utrwalały się tylko dzięki drugiemu zwycięstwu partji radykalniejszej; takie były potrzeby chwili i gdy tylko następowało ich zaspokojenie, wnet radykali ze swemi powodzeniami znikali z widowni.
 Wszystkie rewolucje nowożytne, poczynając od wielkiej rewolucji angielskiej XVII wieku, zdradzają te same cechy, które wydają się nieodłącznemi od wszelkiej walki rewolucyjnej. Zdawało się, że można