Strona:Karol Marx-Walki klasowe we Francji 1848-1850 r.djvu/051

niem tworzy nowoczesne środki produkcji, które stają się też środkami jego rewolucyjnego wyzwolenia. Panowanie burżuazji wyrywa dopiero materjalne korzenie społeczeństwa feudalnego i wyrównywa grunt, na którym jedynie jest możliwa rewolucja proletarjatu. Na całym lądzie francuski przemysł jest najbardziej rozwinięty i burżuazja francuska najbardziej rewolucyjna. Ale czyż rewolucja lutowa nie była bezpośrednio wymierzona przeciw arystokracji pieniężnej? Ten właśnie fakt dowiódł, że burżuazja przemysłowa nie panowała nad Francją. Burżuazja przemysłowa może panować tylko tam, gdzie nowoczesny przemysł przerobił na swoją modłę wszystkie stosunki własnościowe, — a taką siłę może uzyskać przemysł tam tylko, gdzie zdobył rynek wszechświatowy, bo granice państwowe nie wystarczają dla jego rozwoju. Lecz przemysł francuski zachowuje dla siebie nawet rynek państwowy tylko dzięki mniej lub więcej zmodyfikowanemu systemowi ceł ochronnych. Jeżeli więc francuski proletarjat w chwili rewolucji zdobywa sobie w Paryżu faktyczną władzę i wpływ, które go popychają do prób, przechodzących jego siły, to na prowincji proletarjat ten jest skupiony w rozproszonych ośrodkach przemysłu i ginie prawie wśród ogromnej większości chłopstwa i drobnomieszczaństwa. Walka z kapitałem w swej rozwiniętej formie nowoczesnej, w swej czystej postaci, walka najmity przemysłowego z przemysłowym burżua jest we Francji tylko cząstkowym faktem. Po dniach lutowych walka ta tym mniej mogła się stać narodową treścią rewolucji, że walka przeciwko drugorzędnym sposobom wyzysku