Strona:Karol May - W Kraju Mahdiego T.2.djvu/521

Poboczni ci bohaterowie przedstawiają bądź charaktery dodatnie, bądź ujemne. Wyraz „charakter“ wymaga tu pewnego wyjaśnienia, a mianowicie, jeżeli w życiu codziennem mówimy, że ktoś ma charakter, to znaczy, że posiada on silną i nieugiętą wolę oraz stałość w indywidualnym kierunku. Inaczej rzecz się ma w powieści. Tu bowiem nazywamy charakterem sumę wszystkich właściwości, w jakie autor wyposażył tę lub ową postać. Wchodzi tu więc w rachubę zewnętrzny wygląd, sposób myślenia, czucia, nawyknienia, nałogi i t. d.; zresztą dobitniejsze tu będzie może porównanie obrazu malarskiego. Artysta stwarza całą grupę postaci i nadaje każdej z nich indywidualne jakieś cechy. Przytem jedne wyposaża więcej, drugie mniej, — jedne wycieniowuje do przesady, drugie ledwie zaznacza. Owóż takim mistrzem w malowaniu, piórem oczywiście, jest May. Nieraz w kilku zaledwie krótkich zdaniach daje on postać tak skończenie wyraźną i charakterystyczną, że wprost przypuścić nie można, aby to było zrobione bez... modelu. A idzie tu o typy, społeczeństwu naszemu wcale nie znane, jak np. Beduini, Indyanie, Kurdowie i t. d.
 Konsekwencya w przeprowadzaniu postaci zwłaszcza drugorzędnych łamie się tu i ówdzie, i to możnaby poczytać za dość znaczny błąd pisarski. Jednakże, jeśli się weźmie pod rozwagę właściwości rasowe odnośnych indywiduów, to i w tym wypadku błędy te będą usprawiedliwione. Zresztą w całym dorobku pisarskim Maya jest owych postaci tyle, że nawet genialny człowiek mógłby się w szczegółach pewnych pomylić i zgubić poczucie jednolitości. Natomiast zadziwiającem jest u Maya to, że co się tyczy charakterów jest on wybitnie oryginalny i nie powtarza się nigdy. Przymiot ten nadaje dziełom Maya prawdziwą wartość literacką.
 Możnaby jeszcze uczynić pewien zarzut autorowi co do stwarzania dodatnich charakterów, a mianowicie ten, że wyposaża je od czasu do czasu w znaczny zasób kłamstwa i podstępu. Znaczyłoby to więc, że gloryfikuje on eo ipso te wady. Kto jednak rozczytał