Strona:Karol Ruprecht (szkic biograficzny).djvu/028

łeczeństwo nasze arystokratycznie wyhodowane i wprowadziły go w ogólny prąd cywilizacyjny ludzkości, od którego nas odgrodziła niewola. Jeżeli wejście w ten ruch ogólno-cywilizacyjny przez przeprowadzenie społecznej, nieodzownej reformy, musieliśmy okupić potokami krwi i nawałem nieszczęść, którychby nie było, gdybyśmy pod własnym rządem reformowali nasze stosunki, historja bezstronna a sprawiedliwa, sądząc surowo pojedyncze fakta, złe przygotowania lub nieodpowiednie środki, ogół przecież tych usiłowań musi przyznać za dobry, przyznać jako zasługę narodu i jako dowód nieprzepartej w nim żywotności, dokonywającej wśród najgorszych warunków nowego uspołecznienia, bez którego niemożliwym byłby byt niepodległy jakiegokolwiek narodu w naszym wieku.
 Nie gańmy więc ryczałtowo prac i ofiar, które poczyniono przed rokiem 1846, ale podnosząc je do właściwego znaczenia, oddajmy uznanie tym, co szczerze i gorąco wtedy pracowali, nie żałując swego potu i krwi swojej. Młodzież też polska z uniwersytetu berlińskiego, tak dzielnie sekundująca demokratycznym usiłowaniom kraju i emigracji w czterdziestych latach naszego wieku, która wydała z siebie wielu męczenników, zasłużyła sobie na taki sam szacunek i takież uznanie jak sławna młodzież wileńska, której przewodniczył Zan. Szacunku tego nie może zmniejszyć ta okoliczność, iż Centralizacja, przewodnicząca demokracji, mimowoli