Strona:Karol Ruprecht (szkic biograficzny).djvu/115

 „Po boleśnych klęskach w r. 1846, pracownicy oswobodzenia ojczyzny, przyjmując to, co zdziałano dotąd pod względem organizacji państwowej, zwrócili uwagę główną na podniesienie moralne człowieka. Ale moralność, nadaremnie utrzymują, że istnieje sama przez się; moralność jest tylko złotym śladem, który religia odciska, przechodząc przez życie światowe człowieka. Młode pokolenie idąc temi złotemi religii śladami, do religii dojść musiało, a ta dopiero odkryła mu tajemnicę, co człowiek spełnić winień nie w jednym tylko kierunku, nie w polityce, lecz w całości życia. Ale chociaż zdobycze otrzymało wielkie, bo uznanie, że urządzenia polityczne są częścią tylko organiczną moralno-religijnego życia ludzkiego; jakkolwiek całość życia wzięto za podstawę polityki, nie na tem jednak był koniec zadania. My nie początkiem, lecz dalszym ciągiem życia narodowego jesteśmy; obecność nas obowiązuje, ale przeszłość nas zrodziła, ona więc na nas wkłada swe prawa. Związek z przeszłością życia narodu tak jest koniecznym, jak koniecznym wzajemny związek szczegółów osobistego życia człowieka. Związek ten znajdujemy w historji narodu; ale jak moralność, chociaż łączy życia osobistego czyny w jedną harmonijną całość, mimo to, źródło swe ma ona w prawdach jeszcze wyższych, tak samo i historja łącząc nas z przeszłością,