Strona:Karol Ruprecht (szkic biograficzny).djvu/131

religia, jest koroną oświaty. Taka tylko oświata utrzymuje narody, która się rozwinęła loiczną koleją ducha; te tylko narody warte są istnienia, których cywilizacja opiera się na prawach natury, prawach człowieka i prawach Boga; taki tylko naród nie przepadnie, który usiłowania w kierunku tej zupełnej oświaty niezmordowanie czyni.
 Po teorji oświaty, podał Ruprecht w dalszym wykładzie krótki rys jej dziejów w Polsce. Cywilizacja polska rozwija się według tychże samych zasad jak na Zachodzie. Teorja okazuje się zgodną z historją narodu. Od czasu przyjęcia chrześciaństwa za Mieczysława, byliśmy ciągle w związku z cywilizacją europejską. Religia, rząd, wewnętrzny porządek społeczny, utwory umysłowe, świadczą, żeśmy w rodzinie europejskiej poczestne miejsce zajmowali. W naukach fizycznych i przyrodniczych mieliśmy Ciołka (Vitellio), znakomitego optyka w XIII. wieku; mieliśmy Kopernika, twórcę nowoczesnej astronomii; Marcina z Olkusza, który podał myśl poprawy kalendarza; Zaluziańskiego, botanika, który uprzedził Lineusza. Sztuki piękne, acz się nie rozwinęły na większą skalę, były uprawiane. Architektura z początku jak w całej Europie bizantyńska przyjęła się u nas. Później budowano gotyckie świątynie, a w epoce odrodzenia stawały po naszych miastach kościoły i pałace włoskiej struktury. Rzeźba i malarstwo przechodziły te same koleje jak gdzieindziej.