Strona:Karol Ruprecht (szkic biograficzny).djvu/132

Ustawiczny szczęk oręża słabszym czynił siłę tworzącą sztukmistrzów, wszakżeż raz po raz zjawiali się artyści, którzy jak Wit Stwosz dziełami swojego dłuta zapełniali świątynie w dwóch krajach, jak Lexycki, który malował, podobnie jak szwajcarski Holbein, taniec śmierci. W poezji słynie więcej imion, a po nad wszystkiemi Kochanowskich. W historji imiona Galla, Kadłubka, Długosza, Miechowity, Kromera, Bielskiego — pierwsza historja powszechna przez Polaka Marcina została napisaną. W naukach społecznych odznaczyli się Ostroróg, Kalimach, Frycz Modrzewski, którego myśli znajdujemy w pisarzach prawie o trzy wieki późniejszych jak u Beccaria, u Filanghieriego, u Benthama; Łukasz Górnicki, Piotr Grabowski. Jako moraliści warci wymienienia: Rej i Górnicki; jako filozof Grzegorz z Sanoka, którego zasady są te same co późniejszego Bakona Werulamskiego; jako teolog Hozjusz, przewodniczący na trydenckim soborze.
 Równowaga pomiędzy idealizmem a realizmem utrzymywała się od początku dziejów naszych aż do epoki Zygmuntów i dla tego rozwój państwa postępował w jednakowej mierze z osobistą wolnością. Równowaga ta psuć się już zaczęła od Zygmuntów. Jest to epoka najświetniejsza, ale już w niej spostrzega się przewagę idealizmu w literaturze a szczególniej w urządzeniach państwowych. Modrzewski, Górnicki są pisarzami wielkiej wartości, rozumny-