Strona:Karol Ruprecht (szkic biograficzny).djvu/133

mi reformatorami politycznymi, ale podają tylko połowę prawdy. Zasadzając odrodzenie społeczeństwa na poprawie moralnej, na duchowej stronie człowieka, nie podają jednocześnie praktycznych rad reformy. Skarga jest także reformatorem. Powstaje na elekcje i na ucisk ludu. Jako ksiądz czyni zadość swemu obowiązkowi, zalecając poprawę wewnętrzną. Jest on nawet prorokiem, ale nowego programu politycznego, nie stawia. Starowolski gromi te same wady, czyni te same zarzuty, ale rady nie daje żadnej. Maksymilian Fredro posuwa się dalej w idealizmie. Jest on za porządkiem, ale chce takie utrzymać liberum veto. Związek narodu powiada, jest tajemnicą Boga. Od niego zależą losy narodów. Na wady, nie widzi innego sposobu poprawy, prócz kary Bożej. Przytaczając powieść o Rzymianinie, kończy temi słowami: „i ja wyznać muszę, że w mojej ojczyznie są niektóre wady, z których się nie poprawimy, jeno chyba pożarem“ i nastąpił, jak wiemy, ogień niewoli.“
 Przyczyną utracenia wspomnianej wyżej równowagi państwa i wolności osobistej, realizmu i idealizmu w historji, jest według Ruprechta, stopniowe zaniedbywanie stosunków z Europą i odsuwanie się Polski od wielkich spraw europejskich. Położenie geograficzne Polski na drodze odwiecznych wędrówek pomiędzy Azją i Europą, miało stanowczy wpływ na jej historyczne losy. Ludy północne z Cher-