Strona:Karol du Prel - Spirytyzm (1908).djvu/111

wzmianki o już istniejącej od wieku tej literaturze.
 Wprawdzie Hartmann wystąpił właśnie z „filozofją nieświadomego”, ale nieświadome jest dla niego właśnie czymś z fizjologicznego punktu widzenia jednorodnym, nie dostrzega on w nim żadnych psychologicznych różnic. Świadomość zmysłowa jest według niego związana ze zwierzchniemi warstwami mózgu, świadomość somnambuliczna z bardziej wewnętrznemi ośrodkami nerwowemi. Twierdzi on nawet, że świadomość somnambuliczna „pogrążona jest głębiej jeszcze w zmysłowość niż świadomość człowieka w stanie czuwania, że niezdolną jest do zapanowania nad sobą, mniej przewidującą, mniej rozumną, bardziej fantastyczną i kapryśną. Krótko mówiąc, posiada ona wszystkie właściwości, pozwalające przypuszczać, że związaną jest jeszcze ściślej z rodzinnym i zwierzęcym życiem organizmu niż świadomość stanu czuwania.
 Gdyby Hartmann studjował był somnambulizm i magnetyzm, wiedziałby on, że somnambuliczna świadomość nietylko nie pozostaje w „o wiele ściślejszym związku” z organizmem, ale jest od tego ostatniego wprost