Strona:Karol du Prel - Spirytyzm (1908).djvu/116

metrem i wmawia w nas, że ta miara będzie dostatecznie wielką. Jest to tak, jagdyby ktoś mówił 2 × 2 nie może dać nawet 5, a ktoś inny odpowiedział mu „ale daje 6”.
 Charakterystycznym dla sposobu polemizowania Hartmanna są jego badania nad spirystyczną teorją nieśmiertelności i stosunkiem jej do pesymizmu. Według spiryty — stów dusza, stanowiąca podstawę zjawisk animistycznych, nie zostaje przez śmierć dosiągniętą. Spirytyści przyjmują ziemski pesymizm, a raczej — pewien superlatyw, co jest niezupełnie właściwym, gdyż nie mamy z czym porównywać — ziemskie zło. Ziemski pesymizm godzi się wszakże u spirytystów z transcendentalnym optymizmem, gdyż po pierwsze, nauka o nieśmiertelności zaspakaja najpotężniejszy instynkt człowieka, — dążenie do życia; podrugie zaś dlatego, że byt zaświatowy, o którym somnambulizm daje nam wprawdzie słabe tylko wyobrażenie, wydaje się stosunkowo bardziej szczęśliwym, z tego powodu magnetyczni somnambulicy, o których Hartmann nic nie wie — wysławiają oddawna swój stan i nie lękają się śmierci, lecz obudzenia, t. j. powrotu do świadomości zmysłowej. Dla-